13 наурыз бен 15 сәуір аралығында "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ сарапшылары ҚР Ұлттық экономика министрлігінің басшылығымен, сондай-ақ БҰҰ Даму Бағдарламасының (БҰҰДБ) қолдауымен Қазақстанның барлық өңірлерінде Тұрақты даму мақсаттарын (ТДМ) ілгерілету бойынша көшпелі семинарлар өткізді.

Облыс орталықтарында және республикалық маңызы бар қалаларда көшпелі семинарлар екі бағыт бойынша өткізілді:

1. Қазақстанда ТДМ ұлттандыру және оқшаулау бойынша жергілікті атқарушы органдарға (ЖАО) арналған семинар және ТДМ бойынша Екінші ерікті ұлттық шолу жобасын талқылау.

2.  Өңірлер тұрғындары үшін ТДМ бойынша Екінші ерікті ұлттық шолу жобасының таныстырылымы.

ЖАО қызметкерлері іс-шараларға белсенді қатысып, ТДМ-мен байланысты жобалар саласындағы өз тәжірибелерімен және жұмыстарымен бөлісті. Әрбір өңірде ТДМ оқшаулау мәселелері мен перспективалары талқыланды, сондай-ақ жекелеген мақсаттар бойынша ТДМ институционалдық дамыту мәселелері атап өтілді. Мысалы, көптеген өңірлер қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) қайта өңдеу және кәдеге жарату мәселелерін, сондай-ақ халықты электр энергиясымен және жылумен үздіксіз қамтамасыз ету мәселелерін көтерді.

Қызылордада ТДМ оқшаулау бойынша семинарлар

 ТДМ бойынша Екінші ерікті ұлттық шолу жобасын талқылау "Миссия-2030" іскерлік ойын форматында өтті, онда "Ешкімді шетте қалдырмау" қағидаты бойынша барлық мүдделі тараптармен кездесулер өткізіледі.

16 ақпанда Нұр-Сұлтанда ТДМ бойынша Екінші ерікті ұлттық шолуды талқылау басталды, оны Қазақстан ағымдағы жылдың жазында БҰҰ-ның Нью-Йорктегі штаб-пәтеріндегі Жоғары деңгейдегі саяси форумда таныстырады.

Әрбір азаматтың дауысын есту мүмкіндігі үшін халықтың барлық мүдделі санаттарын тартуға мүмкіндік беретін "Миссия-2030" іскерлік ойыны ұйымдастырылды. Іскерлік ойын барысында қатысушылар ТДМ бойынша Екінші ерікті ұлттық шолуды дайындау кезінде назар аудару қажет басым ТДМ анықтады.

 Бұдан басқа, еліміздің барлық өңірлерінде басым ТДМ үшін онлайн-дауыс беру іске қосылды, онда нәтижелер бойынша Қазақстан үшін неғұрлым басым 5 мақсат таңдап алынды (төменде қараңыз).
1-сурет: Онлайн-дауыс беру қорытындылары бойынша Қазақстанның тұрақты дамуының топ-5 басым мақсаты

Сондай-ақ, семинарлар барысында еліміздің өңірлері бойынша ТДМ-ның басым міндеттері айқындалды. 2019 жылы Экономикалық зерттеулер институтының қызметкерлері осындай іс-шара өткізгені белгілі, 2019 және 2022 жылдардағы салыстырмалы талдау ТДМ-ның өзекті міндеттері бойынша халықтың пікірлерінің өзгергені байқалатынын көрсетеді.

Мысалы, Шығыс Қазақстан облысында (ШҚО) 2019 жылы денсаулық сақтау қызметтерімен жаппай қамтуды қамтамасыз ету (3.8-міндет); қажетті дағдылары бар жас және ересек адамдар санын ұлғайту (4.4-міндет); тұрақты туризмді көтермелеу стратегияларын әзірлеуді және жүзеге асыруды қамтамасыз ету (8.9-міндет) жөніндегі міндеттер өзекті болды.

Алайда, 2022 жылы ШҚО тұрғындары үшін кедейлікті жою бойынша міндеттер өзекті болды(1.b-міндет); ауыл шаруашылығының өнімділігін және тамақ өнімдерін ұсақ өндірушілердің кірістерін ұлғайту (2.3-міндет); инфекциялық емес аурулардан мезгілсіз өлімді азайту (3.4-міндет) және басқалары.

Павлодардағы "Миссия 2030" ойынының қатысушылары

Еліміздің ірі мегаполисі-Алматыда да ТДМ-ның басым міндеттерінің орын ауыстыру үрдісі байқалады. Мәселен, 2019 жылы балалардың мүдделерін, мүгедектердің ерекше мұқтаждықтары мен гендерлік аспектілерді ескеретін оқу орындарын құру және жетілдіру  (4-міндет.а); сапалы, сенімді, тұрақты және тұрақты инфрақұрылымды дамыту (9.1-міндет); елдің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне барлық адамдардың белсенді қатысуын қолдау және көтермелеу (10.4-міндет) жөніндегі міндеттерге басымдық берілді.

2022 жылы алматылықтар денсаулық сақтауды қаржыландыруды арттыру, кәсіби даярлықты дамыту және медицина кадрларын ұстап қалу  (3-міндет.с); лайықты жұмыс орындарын құруға ықпал ететін саясатты дамыту (8.3-міндет); қалалардың теріс экологиялық әсерін азайту (11.6-міндет) міндеттерін атап өтті.

Өңірлердегі семинарлардың қорытындысы бойынша қазақстандықтар Қазақстан үшін ТДМ-ның топ-5 өзекті міндетін таңдады (ТДМ-ның 169 жаһандық міндеттерінің ішінде):

1.  3 ТДМ: "Жақсы денсаулық және әл-ауқат". 3.8-міндет "Денсаулық сақтау қызметтерімен жаппай қамтуды қамтамасыз ету".

2.  6 ТДМ:"Таза су және санитария". 6.3-міндет "Ластануды азайту, қалдықтардың тасталуын жою және т.б. арқылы судың сапасын арттыру".

3.  4 ТДМ: "Сапалы білім беру". 4.4-міндет "Талап етілетін дағдылары бар жас және ересек адамдардың санын айтарлықтай ұлғайту".

4.  8 ТДМ: "Лайықты жұмыс және экономикалық өсу". 8.3-міндет "Өнімді қызметке, лайықты жұмыс орындарын құруға, кәсіпкерлікке, шығармашылыққа және инновациялық қызметке ықпал ететін дамуға бағдарланған саясатты жүргізуге жәрдемдесу".

5.  11 ТДМ:"Тұрақты қалалар мен елді мекендер". 11.6-міндет "Қалалардың теріс экологиялық әсерін азайту".

Өңірлердің проблемалары бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленетінін атап өткен жөн. Мысалы, Маңғыстау облысында тұрғындар құрғақшылық, судың жетіспеушілігі, қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) қайта өңдеу және кәдеге жарату, өңірді көгалдандыру және Каспий теңізінің ластануы сияқты экологиялық проблемаларды атап өтті. Ақмола облысында тұрғындар үйлерді жылумен қамтамасыз ету, көлдердің ластануы және жер қойнауын пайдаланушылардың қоршаған ортаға теріс әсері мәселелерін атап өтті.

Сондықтан, өңірлерде жүргізілген жұмыстар бойынша елдегі тұрақты дамудың өзекті мақсаттары мен міндеттері бойынша тұтас көзқарас қалыптастырылды деп айтуға болады, олар Қазақстанның Екінші ерікті ұлттық шолуына енгізілетін болады

Осы күнге дейін барлық мүдделі тараптар қатыса алатын шағын топтарда Екінші ерікті ұлттық шолуды талқылау бойынша жұмыстар жалғасуда.

ERI сарапшылары Түркістандағы семинарға қатысушылармен

Өткізілген іс-шаралар туралы толығырақ бұқаралық ақпарат құралдарының жарияланымдарына сілтеме жасай отырып білуге болады:

1. Атырау облысы. Атырауда тұрақты даму мақсаттарының (ТДМ) басым міндеттерін айқындай отырып, Ерікті ұлттық шолу жобасын жұртшылықпен талқылау және Стокгольм +50 кеңесіне ұсынымдар әзірлеу бойынша семинар өтті.

2. Шымкент. Ерікті ұлттық шолу. Youtube. Instagram. МТРК.

3. Алматы облысы. Жетісу жаңалықтары. Тұрақты даму мақсаттарын іске асыру шеңберінде жергілікті деңгейде Тұрақты даму мақсаттарын оқшаулау бойынша семинар.

4. Қызылорда облысы. Кызылорда тұрақты даму мақсаттары аренасында. Youtube. 

5. Солтүстік Қазақстан облысы. Жергілікті атқарушы органдарға арналған семинарды елордалық мамандар өткізді. Экономикалық зерттеулер институтының өкілдері мемлекеттік қызметшілерге БҰҰ-ның "Тұрақты даму мақсаттары" бағдарламасы туралы айтып берді": 1, 2, 3, 4, 5.

6. Қостанай. Ерікті ұлттық шолуды талқылау және тұрақты даму мақсаттарының (ТДМ) басым міндеттерін айқындау жөніндегі семинар: 1, 2.

7. Ақтөбе облысы. Ақтөбе қаласында Тұрақты даму мақсаттары бойынша семинар: 1, 2, 3.

Кедейлікті жою, теңсіздік пен әділетсіздікке қарсы күрес, климаттың өзгеруіне байланысты мәселелерді шешу. Бұл тақырыпты жергілікті атқарушы орган өкілдері, үкіметтік емес ұйымдар мен жастар бірге талқылады: 1, 2. 

Өңірдегі мәселелерді шешу жолдары талқыланды.

Ақтөбе жаңалықтары (РИКА ТВ): 1, 2. 

8. Шығыс Қазақстан облысы. Қазақстан Республикасының Тұрақты даму мақсаттарының басым міндеттерін айқындай отырып, Ерікті ұлттық шолуды жұртшылықпен талқылау жөніндегі семинар. 

9. Жамбыл облысы. Өз әлемімізді өзііміз құрамыз. Тұрақты даму мақсаттары анықталды.

10. Маңғыстау. ТДМ басым міндеттерін айқындау. 

«Қазақстанда Тұрақты даму мақсаттарын ұлттық және жергілікті жерде жүзеге асыру мәселелері» тақырыбында семинар өтті.