Уақтылы және тиімді

COVID-19 жаһандық дағдарысты тудырды, бұл үлкен адам құрбандарынан басқа, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі ең терең жаһандық құлдырауға әкеледі. 

ХВҚ болжамдары бойынша нарығы қалыптасып жатқан елдер мен дамушы елдердің өндірісін одан әрі қысқарту мүмкіндігі жағдайында Қазақстан экономикасы неғұрлым тиімді жағдайда тұр. 

Жалпы ЖІӨ бірінші жартыжылдықта 1,8% – ға, 7 айда 2,9% - ға төмендеді. Елімізде қызмет көрсету өндірісі 6,2% - ға қысқарды, тауар өндірісі 2,1% - ға өсті. Инфляцияны әлі де жоспарланған дәлізде ұстап тұру мүмкін-жылдық деңгей 8-8,5% бекітілген шекте 7,1% құрады. Алайда, карантиннің екі кезеңінде Қазақстанның ЖІӨ 2,5-3 трлн. теңгеге қол жеткізе алмады, өйткені барлық салалар экономикалық белсенділікке қол жеткізе алмады. 

Ол Қазақстан Үкіметі пандемияның таралуын тежеу және жалпы экономиканы қолдау бойынша уақтылы шаралар қабылдағанын атап өтті. Іске асырылған дағдарысқа қарсы шараларды халықаралық сарапшылар да жоғары бағалады. Осылайша, Дүниежүзілік банктің баяндамасында бизнесті қолдау және халықты әлеуметтік қолдау шаралары үшін фискалдық шаралардың тиімділігіне оң баға берілді.  

Сарапшының пікірінше, дағдарысқа қарсы ауқымды шаралар экономикаға айтарлықтай қолдау көрсетеді және оны басқа елдердегідей терең құлдыраудан сақтайды. Үкімет коронадағдарысты еңсеру мақсатында дағдарысқа қарсы шаралардың екі топтамасын қабылдады. Бұрын әзірленген Кешенді жоспар 6 млн.астам адам жұмыспен қамтылған бірқатар салалардың белсенділігін қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Нақты секторға (АӨК, ЖЭК, өңдеу өнеркәсібі, құрылыс және ТМК), сервистік секторға (көлік, сауда және туризм), сондай-ақ ШОБ-қа қолдау көрсетеді.

 

Қуаныш Бейсенғазиннің айтуынша, дағдарысқа қарсы қабылданып жатқан шаралар экономиканың ең аз қысқаруын қамтамасыз етеді, 2020 жылдың қорытындысы бойынша ЖІӨ – нің болжамды төмендеуі шеңберінде 0,9% - ға ауытқуға мүмкіндік береді.  Жоғарыда көрсетілген шаралар болмаған кезде экономиканың төмендеуі анағұрлым ауқымды болар еді.

Коронадағдарыс жағдайында кәсіпкерлерді қолдау үшін Қазақстан Үкіметі ШОК-ты қолдау бағдарламасын «Бизнестің жол картасы – 2025»-ты толықтырды. 

Экономикалық зерттеулер институтының Басқарма төрағасы Руслан Сұлтанов атап өткендей, бұл бұрыннан қалыптасқан құрал пандемияға байланысты жедел өзгерістерді талап етіп отыр. Үкімет қысқа мерзімде, ең алдымен, микро және шағын бизнес үшін шарттарды қайта қарап, жеңілдетті, өйткені дәл осы бизнес санаттары бірінші болып локдаун мен карантиннің қысымын сезінді. Қызмет көрсету саласының бір бөлігі  жабылып, жұмыссыз қалды. Сондықтан, салық жеңілдіктерінен басқа, сол БЖК-2025 желісі бойынша микро және шағын бизнесті тіркелген 6% мөлшерлеме бойынша несиелеу бағдарламасы ашылды. 

 

Оның айтуынша, бағдарламаға қатысушы болу және жеңілдетілген қаржыландыруды кез келген ШОБ қызмет түріне қарамастан ала алады. Бағдарлама ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер үшін жақсы көмек болады, өйткені оның салалық шектеулері жоқ, ал өтінімдер жеделдетілген тәртіппен қаралуы тиіс.

Сонымен қатар, Ұлттық банк салалық шектеулерсіз, оның ішінде жеке кәсіпкерлер үшін шағын және орта бизнесті жеңілдікпен несиелеу бағдарламасын іске қосты. Кредиттер айналым қаражатын толықтыруға 1 жылға 8% - бен беріледі. Бұл бағдарламаға 600 млрд теңге бөлінді. Жалпы алғанда, несиелеу тетіктері жеңілдетіліп, сомасы ұлғайтылды.

Кәсіпкерлік секторды қалпына келтіру үшін Үкімет қазіргі уақытта салықтық ынталандыруды және әкімшілендіруді оңайлатуды, экспортты ілгерілетуді, импортты алмастыруды көздейтін қосымша шаралар кешенін әзірлеуде.

Экономикалық зерттеулер институтының жетекші сарапшысы Данна Гафятуллинаның айтуынша, қабылданған бастамалар аясында 2019 жылғы табыс бойынша салық төлемдерін кейінге қалдыру, туризм, қоғамдық тамақтану және қонақ үй қызметтері саласында заңды тұлғалар мен ЖК үшін мүлік салығының мөлшерлемесіне нөлдік коэффициентті қолдану сияқты артықшылықтар бар.

Жалдамалы қызметкерлердің (сауда, қызмет көрсету, туризм, мәдениет және спорт, ақпараттық технологиялар, автомобиль көлігі, азаматтық авиация, ауыл шаруашылығы, денсаулық сақтау, білім беру, пайдалы қазбаларды өндіру және қайта өңдеу салаларында және құқық саласында), сондай-ақ жеке практикамен айналысатын ЖК-нің еңбекақы төлеу қорынан салық ставкалары нөлге теңестірілді. Салықтық әкімшілендіру және бақылау шаралары тоқтатылды. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына ҚҚС мөлшерлемесі 12% - дан 8% - ға дейін төмендетілді. 

Сонымен қатар, 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап бақылау іс-шараларын жүргізуге үш жылдық мораторий қолданылады. Микро және шағын бизнес табыс салығын төлеуден босатылды.

Бірқатар салық шараларының жүзеге асырылғанын атап кеткен жөн. Үкімет келісудің соңғы сатысында тұрған жаңа шаралар кешенін әзірлеу бойынша жұмысты жалғастыруда. 

Елдің дағдарысқа қарсы саясаты халықтың табысын қолдау тұрғысынан да өзінің жоғары тиімділігін көрсетті. 

Оның мәліметінше, талдау 2020 жылғы 1 тоқсанда әлеуметтік трансферттердің үлесі 2019 жылғы 4 тоқсанмен салыстырғанда 4% - ға (23,8%) өскенін көрсетеді. Сарапшының айтуынша, 2020 жылы әлеуметтік трансферттер үлесінің өсуі карантин енгізілуіне байланысты табыстың жоғалуы салдарынан әлеуметтік көмекке жүгінулер санының өсуіне байланысты болды.

Шыңғыс Шүнеев бүгінгі таңда 6,7 млн адам 42500 теңге көлемінде әлеуметтік төлем алғанын еске салды. Әлеуметтік төлемдер арасында зейнетақы айтарлықтай үлеске ие, ол жыл басынан 23,6% - ға дейін өсті. Сондай-ақ, ағымдағы жылы зейнетақылар мен мемлекеттік жәрдемақылар индекстелді. 2,2 млн.астам зейнеткер үшін ынтымақты зейнетақы 12% – ға, базалық зейнетақы 10% - ға өсті. 1,8 млн. астам адам үшін мемлекеттік жәрдемақы мөлшері 10% - ға ұлғайды.