Климаттың өзгеруі экономикалық көрсеткіштерге, әсіресе Қытайға зиянын тигізуде
Жаһандық жеткізу тізбегі соңғы жылдары айтарлықтай зардап шегуде. Алдымен сауда соғыстары болды. Содан кейін пандемия, одан кейін Украинадағы қақтығыс басталды. Содан кейін Қытайда карантиндік шектеулер болды. Ал қазір экономика климаттың өзгеруінен зардап шегуде. Рекордтық жоғары температура Франция, Шығыс Еуропа, Қытай, Аргентина және Америка Құрама Штаттары сияқты әртүрлі жерлерде су деңгейінің күрт төмендеуіне әкеліп соғуда. Оның үстіне температураның жоғарылауы электр қуатына деген сұранысты арттырып, жеткізу барған сайын шектелуде.
Судың экономикада алатын орны қандай деген сұрақ туындауы мүмкін. Су – тіршілік көзі ғана емес, экономика мен өндірісте де үлкен рөл ойнайды. Су электр энергиясын өндіреді және атом электр станцияларын салқындатады. Ол фермаларда, кейбір зауыттар мен көмір шахталарында өндіріске мүмкіндік береді. Ол ішкі кеме қатынасында маңызды рөл атқарады.
Климаттың өзгеруі нашарлап бара жатқанын және көміртегі шығындыларын азайтуға бағытталған әрекеттерге қарамастан, климаттың өзгеруіне байланысты жеткізу тізбегіндегі үзілістердің де нашарлауы мүмкін сияқты. Оның үстіне климаттың өзгеруі су деңгейінің төмендеуі мен су тапшылығын ғана білдірмейді. Бұл сондай-ақ дауыл белсенділігінің артуы мен су тасқынын білдіруі мүмкін. Бұл жағалаудағы аумақтарды бұзылудан қорғауға бағытталған инфрақұрылымдық инвестицияларды ұлғайту қажеттілігін көрсетеді. Кәсіпорындар үшін бұл үрдістер бұзылуларға жауап беру, тәуекелді әртараптандыру және орналасуға, пайдаланылатын энергия түрлеріне және суға қол жеткізуге қатысты шешім қабылдағанда климаттық тәуекелді ескеру жоспарларын әзірлеу қажеттілігін ұсынады.
Қытайдың 84 миллион халқы бар металл, химия, электроника және электр қуатын өндіруші құрал-жабдықтар шығаратын ірі орталық болып табылатын Сычуань провинциясында қатты аптап ыстық салдарынан электр энергиясы тапшылығы туындады және нормаға байланысты көптеген зауыттар тоқтап қалды. Әдеттен тыс жоғары температура электр энергиясына деген сұраныстың үлкен өсуіне, сондай-ақ су деңгейінің күрт төмендеуіне әкелді. Нәтижесінде, соңғы күндері провинцияның 21 ірі қаласының екеуінен басқа барлығында өнеркәсіп өндірісі тоқтатылды. Сычуань провинциясында электр қуатының жартысынан астамы су арқылы өндіріледі. Дегенмен, су қоймаларындағы судың мөлшері қалыпты деңгейден 50%-ға азайды. Жергілікті су қоймаларына құйылатын Янцзы өзенінде су деңгейі қазір 1865 жылдан бергі ең төменгі деңгейге жетті.
Сычуань жалғыз емес. Кейбір басқа провинциялар ыстық маусымды бастан кешіруде, нәтижесінде электр энергиясына деген сұраныс айтарлықтай артып жатыр. Сондай-ақ, басқа провинциялар Сычуанда өндірілетін су электр қуатына сүйенеді. Бұл зауыттардың, соның ішінде Шанхайдағы автомобиль зауыттарының баяулауына әкелді.
Егер бұл жағдай бірнеше аптадан астам уақытқа созылса, бұл Қытайдың жалпы ЖІӨ өсуіне айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Бұл климаттың өзгеруі экономикалық құрылымдарды қатты бұзуы мүмкін екенін көрсетеді.
Сонымен қатар, су деңгейінің төмендігінің басқа да әсерлері бар. Қытайдың халқы ең көп қаласы Чунцинде шаруа қожалықтары мен мал шаруашылығында қиындықтар бар екені хабарланды. 25-ке жуық су қоймасы құрғап, қаладағы су деңгейі қалыпты деңгейден небәрі 63 пайызды құрап отыр. Сонымен қатар, бұл мәселе уақытша немесе бір реттік ретінде қарастырылмайды. Керісінше, бұл кәсіпорындар мен коммуналдық қызметтерді Қытайда ғана емес, бүкіл әлемде болашақ жоспарлар туралы жаңаша ойлауға мәжбүр ететін климаттың тұрақты өзгеруін көрсетуі мүмкін.
Қазір Қытайдың коммуналдық қызметтері энергияға деген қажеттіліктерін қайта қарастыра бастады. Атап айтқанда, көміртегі негізіндегі отынға (климаттың ұзақ мерзімді мақсаттарына сәйкес келуге арналған) ұзақ мерзімді төмен инвестициядан кейін көмір сұранысқа қайта оралды. Вице-премьер Хан Чжэн үкіметтің көмірмен жұмыс істейтін электр қуатын өндіру мен көмір өндіруді арттыруды қолдайтынын айтты. Егер көмірді пайдалану айтарлықтай өссе, Қытайдың климаттық мақсаттарына жетуі қиынырақ болады.
Сонымен қатар, көмірді пайдалану су деңгейінің төмендеуіне әкелген климаттың өзгеруін күшейтеді. Мәселе көміртегі шығындыларына әкелмейтін, бірақ климаттың өзгеруі жағдайында сенімді қуат көздерін табу болып тұр. Бұл термиялық, ядролық және күн сияқты альтернативтік энергия көздерін қамтуы мүмкін.
————————————————————————————————————————————————————
