ERI сарапшылары мен АДБ Директорлар кеңесінің мүшелері Қазақстандағы өңірлік теңсіздік мәселелерін талқылады
19.10.2022
18 қазанда Экономикалық зерттеулер институтында Қазақстандағы өңірлік теңсіздікті зерттеудің аралық нәтижелерін талқылау үшін Азия Даму Банкінің Директорлар кеңесінің мүшелерімен кездесу өтті. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін көп ұзамай 1994 жылы АДБ мүшесі болды. Соңғы 26 жыл ішінде АДБ Қазақстанға өзінің егеменді операциялары шеңберінде қаржыландыруға, техникалық көмек көрсетуге және білімді қолдауға көмектесті. Инвестициялардың басым бағыттары бюджеттік қолдау, көлік секторы, қаржы секторы, ауыл шаруашылығы және жаңартылатын энергия көздері болды. Кездесуге АДБ тарапынан АДБ Директорлар кеңесінің 11 мүшесінің 10-ы қатысты, оның ішінде АДБ Директорлар Кеңесі делегациясының басшысы, Бельгия, Франция, Италия, Португалия, Испания және Швейцария бойынша Атқарушы директор Серхио Лугарези (Sergio Lugaresi), Қазақстан, Мальдив, Маршал аралдары, Моңғолия, Пәкістан, Филиппин бойынша Атқарушы директор Тимор-Лешти Нур Ахмед (Noor Ahmed), АДБ Директорлар кеңесінің басқа мүшелері Ариф Бахарудин (Arif Baharudin), Дэвид Каваноу (David Cavanough), Дональд Бобиаш (Donald Bobiash), Самир Кумар Кхар (Sameer Kumar Khare), Кайко Такахаши (Keiko Takahashi),Сангмин Рю (Sangmin Ryu), Ван Фаризан Бин Ван Сулайман (Wan Farisan Bin Wan Sulaiman), Ся Лю (Xia Lyu), Филипп Росс (Philip Rose), Лондон Экономика мектебінің (London School of Economy) Халықаралық кеңесшісі және экономикалық география профессоры Андрес Родригес Посе, АДБ Қазақстандағы өкілдігінің директоры Нариман Маннапбеков.
АДБ халықаралық консультанты Андрес Родригес Посе Қазақстандағы өңірлік теңсіздікті зерттеудің әдіснамасы мен алдын ала нәтижелері туралы айтып берді. Қазақстандағы өңірлік теңсіздікті зерттеу TA 6623-KAZ: Қазақстан Үкіметі мен Азия даму банкінің (АДБ) білім және тәжірибе алмасу жөніндегі бірлескен бағдарламасы (4-кезең) жобасы аясында қаржыландырылды. Зерттеу жағдайды мұқият диагностикалау қажеттілігіне бағытталған және елдегі өңірлік теңсіздіктің жай-күйі туралы түсінік береді. Халықаралық сарапшылар Андрес Родригес Посе және Федерико Барталуччи "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI) сарапшыларымен тығыз ынтымақтастықта дайындалған. Сарапшының айтуынша, Қазақстандағы өңірлік теңсіздік көптеген дамыған елдерге қарағанда едәуір жоғары, бұл болашақта елдің неғұрлым дамыған экономикалардың қатарына кіруге ұмтылысына кедергі болуы мүмкін. «Атырау облысы сияқты батыс өңірлер әл-ауқаттың өте жоғары деңгейін көрсетеді, бұған табиғи ресурстардың ірі қорларының болуы ықпал етеді, ал Түркістан облысы сияқты ірі қалалардан тыс оңтүстік өңірлер экономиканың кейбір бөліктеріне тән инновациялардан үлкен пайда алу мақсатында артта қалып отыр. Осындай алшақтықты Алматы мен Нұр-Сұлтан сияқты қалалық орталықтар мен Қазақстанның неғұрлым шалғай және ауылдық аудандары арасында анықтауға болады. Орташа алғанда, қалалық орталықтар әл — ауқат пен өнімділіктің жоғары деңгейін және кедейлік деңгейінің айтарлықтай төмендеуін көрсетеді», — деді спикер. Дамымаған өңірлердегі өсудің баяулауы экономикалық тұрғыдан қолайлы өңірлер мен ауылдық және шалғай аудандар арасындағы алшақтықты кеңейтуге ықпал етуі мүмкін, дейді профессор. «Қазір біз Қазақстан тұрғындарының әл — ауқатының индексін әзірлеп жатырмыз», — деді Андрес Родригес Посе.
ERI Басқарма төрағасы Руслан Сұлтанов кездесуге қатысушыларға Қазақстандағы АДБ-мен өңірлік теңсіздікті зерттеу шеңберінде экономикалық зерттеулер институтының қызметі және "далалық зерттеулердің" алдын ала нәтижелері туралы айтып берді. Атап айтқанда, ол Қазақстанның экономикалық кеңістігі біртекті емес екенін атап өтті: өзінің демографиялық және экономикалық сипаттамалары бойынша Қазақстан өңірлерін экономикалық кеңістіктің 5 түріне бөлуге болады. Ірі агломерациялардың қызмет көрсету саласын дамытудың локомотивтері ретіндегі рөлі артты. Оңтүстік және оңтүстік-шығыс өңірлердің экономикасы экономикалық даму қарқынын арттыру үшін оның құрылымын өзгертуді талап етеді. Мәселен, өңірлердің арасында жан басына шаққандағы ЖӨӨ бойынша айтарлықтай алшақтық сақталуда. Аграрлық өңірлер артта қалғандардың қатарына жатады, бұл олардың экономикасында өнімділігі төмен секторлардың басым болуының салдары болып табылады және көші-қон ағынына әкеледі. Инфрақұрылым мен кірістерге қол жеткізудегі алшақтықтар көші-қон ағындарының бағытын анықтады. Ең үлкен демографиялық тартымдылығы бар негізгі "өсу нүктелері" —Қазақстанның миллиондық қалалары. Өңірлер арасындағы адамдардың өмір сүру деңгейінде және даму мүмкіндіктерінде теңсіздік сақталуда. Орташа табыс бойынша ең жоғары және ең төменгі мәндер арасындағы алшақтық-1,8 есе. 8 өңірдегі орташа табыс орташа республикалық деңгейден төмен. Кірістердің бүкіл ел бойынша біркелкі бөлінбеуі байқалады. Ел бойынша ең жақсы қамтылған халықтың 20% - ы мен ең аз қамтылған халықтың 20% - ы арасындағы жиынтық табыстардағы айырмашылық 4,2 есе құрайды. Алматы қаласында бұл айырмашылық – 5,1 есе, Шымкент қаласында және Маңғыстау облысында – 2,5 есе. Руслан Сұлтанов өңірлер арасындағы базалық қызметтермен қамтамасыз етудегі — сумен жабдықтау, әлеуметтік инфрақұрылым, жергілікті жолдардың сапасы мәселелеріндегі елеулі алшақтықтарға егжей-тегжейлі тоқталды. Өңірлер арасындағы базалық қызметтермен қамтамасыз етудегі елеулі алшақтықтардан басқа, қалалық және ауылдық жерлер арасындағы алшақтықтар да байқалады. Ағымдағы жылы Экономикалық зерттеулер институты Қазақстан Үкіметі мен Азия даму банкі арасында білім және тәжірибе алмасу жөніндегі бірлескен бағдарлама шеңберінде жүргізілетін Қазақстандағы өңірлік теңсіздікті зерттеуге қатысады. ERI Басқарма төрағасы институттың АДБ-мен одан әрі бірлескен жобаларының ықтимал нұсқаларын да атап өтті.  Оның хабарлауынша, жақында Қазақстанда аумақтық даму стратегиясы өзгертілді-2025 жылға дейінгі аумақтық даму жоспары қабылданды. Жоспар аумақтық бейтарап институттарды құруды (тұрғылықты жеріне, аумақтық байланыстырушы инфрақұрылымға қарамастан базалық қызметтерге қол жеткізуді және жекелеген аумақтық атаулы шараларды іске асыруды) көздейді. «Жоспарға сәйкес өңірлік бөліністе қызмет көрсетудегі диспропорцияларды төмендету жоспарлануда. Өңірлік теңсіздікті зерттеу — бұл шараларды іске асыру үшін өте маңызды дереккөз — теориялық және эмпирикалық база», — деп атап өтті спикер. Ол сондай-ақ «Адамдар инфрақұрылымға» қағидаты бойынша ауылдық инфрақұрылымды дамыту жөніндегі жекелеген шаралар туралы айтты. Осы мақсатта даму әлеуеті бар ауылдардағы халыққа талдау жүргізілді және болашақта диспропорцияларды төмендету жөніндегі шараларды іске асыру үшін республикалық бюджеттен сомалар бөлінетін болады. ҚР ҰЭМ өкілі жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту, бюджетті басқаруды облыстық деңгейге беру бойынша қолданыстағы шараларды атап өтті. «Бюджетті орталықсыздандыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. 2019 жылы Өңірлік стандарттар жүйесі әзірленді. Бірте — бірте оның деректері өңірлік субвенцияларды беруді қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын болады», — деп толықтырды Дәурен Жамбайбек. Өңірлік стандарттар жүйесі-бұл қалалық және ауылдық елді мекендердің тұрғындары қамтамасыз етілуі тиіс әлеуметтік және инженерлік-техникалық инфрақұрылымдардың объектілері мен қызметтерінің базалық тізбесі. Олардың болуы мен қол жетімділігі өңірлердегі өмір сапасы мен олардың әлеуметтік тартымдылығы туралы тұтас түсінік қалыптастырады. Сонымен қатар, бұл Жүйе тұрғындардың әлеуметтік әл-ауқатын әлеуметтік наразылық пен көші-қон процестерінің себептері арқылы жақсы түсінуге көмектеседі. АДБ Директорлар Кеңесі делегациясының басшысы Серхио Лугареси өңірлердің дамуын зерттеуде жергілікті ауыл тұрғындарының пікірі бірінші кезекте тұрғанын атап өтті. «Әрі қарайғы өңірлік зерттеулер әлеуметтік сауалнамалар мен сұхбаттар арқылы анықталатын жергілікті тұрғындардың пікірін айтарлықтай ескереді деп үміттенемін», — деп атап өтті Серхио Лугареси. АДБ-ның Қытай Халық Республикасындағы қауымдастырылған атқарушы директоры Ся Лю (Xia Lyu) өңірлік теңсіздікті зерттеу Қазақстанның экономикалық дамуына ықпал етеді деген үмітін білдірді және АДБ-ның одан әрі, атап айтқанда, төмен көміртекті даму саласында бірлескен зерттеулер жүргізуге мүдделілігін айтты. ERI Орталығының директоры Қайсар Нығметов өңірлік теңсіздікті зерттеу дамыған өңірлерде экономикалық өсуге кедергі келтірмейтінін атап өтті. Керісінше, бұл елдің аз дамыған аймақтарының дамуына ықпал ететін ресурстарды қайта бөлуге деген ұмтылысты білдіреді. АДБ-ның Бруней Даруссалам, Малайзия, Непал, Сингапур және Таиланд бойынша атқарушы директоры Ван Фаризан Бин Ван Сулайман, АДБ-ның Ауғанстан, Бангладеш, Бутан, Үндістан, Лаос, Тәжікстан және Түрікменстан бойынша атқарушы директоры Самир Кумар Кхар, АДБ-ның Корея Республикасы, Папуа Жаңа Гвинея, Шри-Ланка, Тайвань, Өзбекстан, Вануат, Вьетнам бойынша атқарушы директоры Сангмин Рю өңірлік теңсіздікті зерттеу бойынша өз пікірлерімен және сұрақтарымен бөлісті.
Қарау саны: 3774 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
