Маңғыстау облысы бойынша шолу
08.11.2022
Өңір елдің оңтүстік-батыс бөлігінде, Каспий теңізінен шығысқа қарай Маңғышлақ (Маңғыстау) үстіртінде, солтүстік-шығысында Атырау және Ақтөбе облыстарымен, батысында - Ресей Федерациясымен, оңтүстігінде - Түркіменстанмен және шығысында - Өзбекстан құрамындағы Қарақалпақстан Республикасымен шектеседі. Облыс аумағының ауданы 165,6 шаршы км құрайды (республика аумағынан 6,1%, ел өңірлері арасында 7-ші орын). Облыс құрамында 3 облыстық маңызы бар қала (Ақтау, Жаңаөзен моноқаласы, Форт-Шевченко шағын қаласы), 5 аудан (Бейнеу, Қарақия, Маңғыстау, Мұнайлы және Түпқараған), 37 ауылдық округ, 59 ауылдық елді мекен бар. Өңірдегі мұнай, газ, фосфорит, көмір, марганец, түрлі тұздар, теңіз қабығының едәуір қорына байланысты облыс өнеркәсіптік өңір болып табылады. Экономиканың негізін мұнай-газ секторы құрайды, облыс аумағында 60-тан астам мұнай және газ кен орындары барланған, кен орындарының көпшілігі Жаңаөзен қаласының ауданында және Бозашы түбегінде шоғырланған, өңірде Қазақстан мұнайының шамамен 23% - ы өндіріледі. 2025 жылға қарай жұмыс істеп тұрған ірі кен орындарына іргелес кен орындарында қосымша геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу есебінен өңірде мұнай өндіруді 17,5 млн.тоннаға дейін ұлғайту жоспарлануда (2020 жылы - 16,62 млн. тонна, 2021 жылы - 16,74 млн. тонна). Өнеркәсіп құрылымында негізгі үлесті тау-кен өнеркәсібі және кеніштерді қазу иеленеді, саланың үлесі шамамен 85%-ды құрайды. Облыстың басты су ресурсы-облысты батыстан шаятын Каспий теңізі, мұнда Ақтау және Құрық теңіз порттары, сондай-ақ "Кендірлі" санаторий-сауықтыру кешені және көпфункционалды туристік объектілер орналасқан. Облыс аумағы арқылы екі халықаралық көлік дәлізі өтеді: Шығыс Еуропаны Орталық Азиямен және Солтүстік Еуропаны Парсы шығанағы елдерімен байланыстыратын ТРАСЕКА және "Солтүстік-Оңтүстік". Сондай-ақ, облыс бойынша ұзындығы 150 км Ақтау - Жетібай – Өзен мұнай құбыры өтеді, айдалатын мұнай көлемі - 9 млн.тонна. Ақтау әуежайынан 8 ішкі және 16 халықаралық бағыттар бойынша ұшулар орындалады, Ақтаудан Мәскеу, Стамбул, Баку және Киев арқылы әлемнің кез келген нүктесіне жетуге болады. 2022 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша облыс халқының саны 761,4 мың адамды құрады. Өңірде қолайлы демографиялық жағдай: 30 жыл ішінде облыс халқының өсімі 225% құрады (1992 жылы - 338,8 мың адам). Тәуелсіз дамудың алғашқы жылдарында ғана көші-қон сальдосы тұрақты теріс болды, 1993 жылы -13,6%, ал 1994 жылы -18,8% құрады. Болашақта халықтың тұрақты өсуі байқалды, 2006-2012 жылдар ішінде көші-қон сальдосы 7,5% - дан төмен түспеді, ал 2009 және 2010 жылдары тиісінше 9,1% және 9,0% -ды құрады. Соңғы жиырма жыл ішінде халықтың табиғи өсуі байқалды, өсімнің пайызы да жылдан жылға тұрақты өсуде. Оның себебі туудың жоғары коэффициентінде, мысалы, 2021 жылы ол облыс бойынша 1000 адамға 31,98 құрады (ел бойынша - 23,44/1000 адам), бұл ретте өлім коэффициенті 1000 адамға 6,14 тіркелді (республика бойынша - 9,3/1000 адам). 2021 жылы өңірде өмір сүру ұзақтығы 70,57 жылды құрады, бұл көрсеткіш төмендегенімен, ел бойынша орташа 70,2 жылдан жоғары болып шықты. Облыс өңдеу өнеркәсібін дамытудың үлкен әлеуетіне ие. Бұл ретте 2 мыңнан астам жұмыс орнын құра отырып, салада 29 жаңа инвестициялық жобаны іске асыру есебінен 2025 жылға қарай өңдеу өнеркәсібінің көлемін 254,3 млрд.теңгеге дейін 1,4 есе ұлғайту жоспарлануда. "Бизнестің жол картасы-2025" мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде кемінде 300 кәсіпкерлік субъектісіне жыл сайынғы қолдау көрсету, сондай - ақ "Қарапайым заттар экономикасы" бағдарламасы бойынша жобаларға кредит беру арқылы ЖӨӨ құрылымындағы шағын және орта бизнестің үлесі 2025 жылға қарай 32% - ға дейін ұлғаяды (2020 жылы-29,4%). Агроөнеркәсіптік кешен саласында 2025 жылға дейін 15-ке жуық әлеуметтік маңызы бар жоба (астық терминалы, құс фабрикалары, азық-түлік қоймасы, сүт-тауар фермасы және т.б.) іске асырылатын болады. 3 мыңға жуық аграрийді кешенді қолдау даму шараларымен қамту жоспарлануда. Ішкі туризмді дамыту экономикалық өсудің драйверлерінің бірі болып табылады, атап айтқанда жағажай туризмі (маусымның ұзақтығы 3-5 ай) ең жоғары әлеуетке ие, сонымен қатар круиздік, киелі және эко-этно-мәдени бағыттары да үлкен (өңірде бірегей археологиялық және тарихи ескерткіштер, оның ішінде үңгір сурет-поэмалар, Бекет-Ата, Шақпақ-Ата, Шопан-Ата, Масат-Ата жерасты мешіттері). 2025 жылға қарай 16 денсаулық сақтау объектісін салу есебінен медициналық қызметтердің қадамдық қолжетімділігі қамтамасыз етіледі, МСАК-ты медициналық жабдықтармен жарақтандыру 100% - ға дейін жеткізіледі, халықтың өмір сүру ұзақтығының күтілетін өсуі 76 жылдан асады. Білім беру саласында 2025 жылға қарай 25 мемлекеттік мектеп пен 11 қосымша ғимарат салу арқылы оқушылар оқу орындарымен қамтамасыз етілетін болады, мақсаты - 3 ауысымдық оқытумен мектептерді жою. 843 км сумен жабдықтау желілері, 950 км су бұру желілері салынып, реконструкцияланады, 118 км электр желілері, 74 км жылу желілері және 508 км газ құбырлары салынып, жаңғыртылады. Ауыл тұрғындарын орталықтандырылған сумен қамту 99% - ға дейін ұлғаяды. 2025 жылға дейін жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті жолдардың үлесін 99,5% - ға дейін арттыру жоспарлануда. "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ қызметкерлері әлеуметтік сауалнама жүргізу шеңберінде облыс бойынша жүріп-тұру барысында көптеген автомобиль жолдары мен қала көшелерінің өте жоғары сапасына көз жеткізе алды. Бұл ретте кентішілік жолдардың жай-күйіне көбірек көңіл бөлу қажет. Облыстың даму жоспарына сәйкес 2025 жылға қарай экономиканың жыл сайынғы өсімі 1,2-3,6% ды құрайды, ал жалпы өңірлік өнім 4 трлн. теңгеден асады. Облыстың жүйелік мәселелері: - ресурстық әлеуеттің жеткіліксіз іске асырылуы, минералды-шикізат базасының нашар дамуы; - өңірдің ЖӨӨ-дегі өңдеу өнеркәсібінің төмен үлесі, "қарапайым заттар экономикасының" нашар дамуы; - туристік әлеуеттің әлсіз іске асырылуы; - ауыз сумен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі (мамандардың болжамы бойынша, жазғы кезеңде ауыз су тапшылығы 2025 жылға қарай тәулігіне 110 мың м3 құрайды); - үш ауысымды мектептердің болуы (халық санының өсуін ескере отырып, 10 мыңнан астам оқушы орны мен 18 үш ауысымды мектептің тапшылығы сақталады); - тұрғын үйдің жетіспеушілігі (23 мыңнан астам кезекте тұрғандар, оның 12 мыңы Ақтау қаласында); - "МАЭК-Қазатомөнеркәсіп" ЖШС жабдықтарының тозуы (тозуы - 75%); - экологиялық жағдай ("Қошқар-Ата" химиялық өндіріс қалдықтарын сақтау орны, аймақта 320 мың адам тұрады); - өңірдің логистикалық әлеуетінің жеткіліксіз іске асырылуы (халықаралық көлік дәліздері, теңіз порттарының жүктелмеуі).
Қарау саны: 3614 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
