ERI ШОБ қаржыландырудың қолжетімділігін жетілдіру бойынша семинар ұйымдастырды
25.11.2022
Семинар Қазақстандағы ШОК-тың қаржылық инклюзивтілігін бағалау бойынша ERI мен БҰҰ Азия және Тынық мұхиты үшін Экономикалық және әлеуметтік комиссиясының (АТМЭӘК) жобасы бойынша қорытынды іс-шара болды.
Іс-шараны ERI Басқарма төрағасы Руслан Сұлтанов және АТМЭӘК Макроэкономикалық саясат және дамуды қаржыландыру департаментінің экономикалық мәселелер жөніндегі офицері Альберто Исгут ашты. Модераторлар Экономика министрлігінің Кәсіпкерлікті дамыту саясаты департаментінің директоры Ерік Жамбылов және АТМЭӘК Макроэкономикалық саясат және дамуды қаржыландыру департаментінің аға экономикалық кеңесшісі Агапи Арутюнян болды. Ұлттық экономика және Ауыл шаруашылығы министрліктерінің өкілдері Надежда Хен мен Шынар Нұрғазина, сондай - ақ "Даму" Дамыту қоры – Әлия Ағыбаева және Аграрлық несие корпорациясы-Герард Бааль спикерлерді ШОК және ауыл шаруашылығы саласын мемлекеттік қолдау мәртебесі туралы хабардар етті. "БҰҰ – әйелдер" өкілі Мария Доценко және "Атамекен" ҚР ҰКП Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту орталықтарының басшысы Назира Жақыпбаева әйелдер үшін, оның ішінде ауылдық жерлердің әйелдері үшін қаржы ресурстарының қолжетімділігін арттыру бойынша іске асырылып жатқан жобалар туралы айтып берді.  ERI Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі Хатшылық директоры Бақытгүл Хамбар Қазақстанның Кешенді ұлттық қаржыландыру тетігін іске асырудың бастапқы кезеңінде екенін хабардар етті және ТДМ бюджеттеу үлесінің төмендігіне назар аударды: "2021 жылы ERI жүргізген жедел кешенді бағалау нәтижелері бойынша ТДМ-нің 58,6% - ы ғана бюджеттік бағдарламалармен өзара байланыста (ауылдық округтердің бюджеттерін ескере отырып)". Пікірталас форматында спикерлер мен семинарға қатысушылар сапалы кәсіпкерліктің дамуын тежейтін себептерді, экономиканың нақты секторына тікелей кәсіпкерлердің де, қаржы институттарының да инвестициялауын және оларды жою жолдарын талқылады. «Қазақстандықтардың төрттен үш бөлігі тұратын барлық 17 облысқа экономиканы несиелендірудің 37% - ы ғана тиесілі болған жағдай - бұл тек ШОК-тың ғана емес, жалпы экономиканың қаржылық инклюзивтілігі үшін елеулі сын» - деп қорытындылады Нұргүл Хайдарова. Институттың зерттеуінде үлесі ондаған жылдар бойы барлық ШОК субъектілерінің 0,2% - нан аспайтын орта бизнестің өсуінің жоқтығы, өнімсіз секторлардағы (сауда, басқа да қызмет түрлері) барлық кәсіпорындардың іс жүзінде 50% - ның ұсынылуы, тиісінше, ШОК жұмыспен қамту құрылымында, әсіресе әйелдер арасында белгіленген секторлардың басым болуы атап өтілді. 2021 жылы әйелдердің 57,3% - ы және ерлердің 34% - ы саудамен және басқа да қызмет түрлерімен айналысқан.  Семинарға қатысқан сарапшылар - 2022 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша 1,6 млн бірлік тіркелген - ШОК санының сапаға ауысуын шектейтін факторларға жоғары пайыздық мөлшерлемелерді, қатаң кепіл саясатын, ШОБ және ірі кәсіпорындар үшін әділетсіз тең жағдайларды, клиенттердің осы санатымен жұмыс істейтін кредит мамандарының құзыретінің төмендеуін жатқызуға келісті. NAC Analytica Экономикалық модельдеуді дамыту орталығының аға зерттеушісі Зарина Әділханова сауда кредитінің (тауар үшін төлемді кейінге қалдыру түріндегі фирмалар арасындағы кредиттер) қалған әлемімен салыстырғанда қазақстандық шағын және орта бизнес үшін аса маңыздылығын атап өтті. «Ірі кәсіпорындардың шамамен 90% - ы және шағын және орта бизнестің 70% - ы сауда несиелеріне жүгінеді, ал банктік несиелер, сыртқы қаржыландырудың тағы бір маңызды көзі, ірі кәсіпорындардың шамамен 30% - ы және ШОК-тың 10% - ы ғана алады. Мұндай аномалияның себебі ішінара несиелердің шектеулі қолжетімділігімен, әсіресе ШОК үшін, жоғары нақты пайыздық мөлшерлемелермен және шағын және орта бизнес үшін төмен пайыздық несиелер беру үшін шектеулі мемлекеттік қаржыландырумен түсіндірілуі мүмкін» - деп атап өтті Зарина Әділханова. Банк секторы мен МҚҰ өкілдері өз кезегінде қорландырудың жетіспеушілігімен және онымен байланысты тәуекелдермен проблеманы атап өтті. "Bank RBK" АҚ Басқарма төрағасының орынбасары Ербол Әбдіғалиев: «Кез келген баланстық есептілікте актив және пассив бөлік бар, сондықтан, егер несиелеу туралы айтатын болсақ, онда қорландыру туралы да ойлану керек. Банктер үшін қорландыру – бұл клиенттердің депозиттері. Мысал ретінде. "Bank RBK" АҚ кредиттік портфелінің 75% - ы-ұзақ мерзімді инвестициялық жобалар, көп жағдайда – ШОК жобалары. Мәселе ұзақ мерзімді қаржыландырумен байланысты туындайды. Салымшылар кез-келген уақытта өз депозиттерін шешіп алғысы келеді. Базалық мөлшерлеме жоғарылаған кезде клиенттер ескі депозиттерді жауып, жаңаларын ашады. Сонымен бірге, банк ескі мөлшерлемелер бойынша берілген инвестициялық жобалар бойынша жүктемені көтеріп жатыр және сонымен бірге банкте депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді төлеу бойынша жүктеме өсуде». Ербол Омарханов, "Қазақстанның микроқаржы ұйымдары қауымдастығы" ЗТБ директоры: «Микрокредиттің өзіндік құны қорландыру құнымен анықталады. МКҰ ел ішінде қол жетімді қорландыру көздерінің болмауы, айналым қаражатының жоғары құны проблемасына тап болады». Мәселелер туралы айта отырып, спикерлер де оң үрдістерді атап өтті: ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің Стратегия және талдау департаментінің директоры Әлия Миллер: «2022 жылы 4 жылдық теріс серпіннен кейін 2021 жылы қалыптасқан корпоративтік кредиттеудің өсу үрдісі сақталды. Жаңа сын-тегеуріндерге қарамастан, ШОК субъектілерін кредиттеу 9 айда 6,8% - ға 8.9 трлн теңгеге дейін ұлғайды. Реттеушілік ынталандыру шаралары да оң динамикаға әсер етті. Мәселен, 2024 жылға дейін ЕДБ үшін ШОК кредиттеу кезінде капиталға жүктемені азайту үшін тәуекел-өлшеу коэффициенттері 75-тен 50% - ға дейін төмендетілді, қорландырудың қысқа мерзімділігі жағдайында банктердің өтімділігіне қысымды төмендету үшін Базель стандарты 1,0 кезінде қорландырудың жеңілдететін коэффициенттері – 0,8 енгізілді. Кәсіпорындарды сапалы кепіл тапшылығы жағдайында қолдау үшін жер учаскелерін кепіл ретінде пайдалану және жер қойнауын пайдалану құқығы үшін мүмкіндіктер кеңейтілді». Әлия Миллер қаржылық тұрақтылық тепе-теңдігін сақтауға және сапалы несиелендірудің өсуін қолдауға бағытталған барлық реттеуші шаралар нүктелік және уақытша екенін атап өтті. «Жалғыз реттеушілік ынталандыру шаралары жеткіліксіз. Корпоративтік сектордың тұрақтылығын арттыру қажет. Корпоративтік басқаруды, есеп беру сапасын, корпоративтік банкроттықтың тиімділігін жақсарту қажет» –деп атап өтті сарапшы. Ербол Омарханов: «Қауымдастықтың бастамасы бойынша "Микроқаржы қызметі туралы" Заңға өзгерістер енгізілді, соның арқасында МҚҰ енді облигациялар шығара алады, қор нарығында қаржыландыруды тарта алады. Кредиттік серіктестіктермен бірлесіп АХҚО алаңында атаулы қорды құру мәселесі пысықталуда.» Азия Даму Банкі (АДБ) өкілдігінің бас экономисі Геннадий Рау: «АДБ МҚҰ-мен белсенді жұмыс жүргізуде. Атап айтқанда, маусым айында Қазақстанның ірі микроқаржы ұйымы KMF-пен 7 млрд теңге (15 млн доллар) сомасына қарыз алуға келісімге қол қойылды». Бұл елдегі қаржылық инклюзивтілікті арттыру үшін маңызды жоба, өйткені МҚҰ клиенттері, ең алдымен, әйелдер, сондай-ақ ауыл тұрғындары болып табылады. Халықаралық ұйымдар мен think tanks өкілдері ERI есебінде де қамтылған мемлекеттік қолдаудың тиімсіздігі мәселелеріне назар аударды. Азия Даму Банкі (АДБ) өкілдігінің бас экономисі Геннадий Рау: «Бірінші мәселе. Тәуекелдерді ЕДБ-дан мемлекетке ауыстыру. Даму ЕДБ ресурстарын қамтамасыз еткенде, ЕДБ несие бермес бұрын due diligence жүргізуі керек. Көптеген банктер мұны істемейді, өйткені субсидияланған ресурстар немесе мемлекеттің кепілдігі несиелерді оңай беруге мүмкіндік береді. Екінші. Субсидиялау тіпті халықаралық қаржы институттарына теріс әсер етеді. Іс жүзінде жеке қаржы өнімдерінің каннибализациясы бар. Тіпті АДБ-ның аз ғана пайызы, мысалы, 12%, субсидияланған кредиттер бойынша 6% мөлшерлемеге байланысты қазақстандық компаниялар үшін тартымдылыққа ие емес». Экономист қолда бар тәжірибеге талдау жүргізуге және жеке қаржыландыруды дамыту қажеттілігін ескере отырып, мемлекеттік қолдау тәсілдерін өзгертуге шақырды. Мемлекеттік қолдауды талдау аясында Зарина Әділханова фаворитизмді дамыту проблемаларын және мемлекеттік қолдаудың қатысуымен өңдеуші секторға кредит берудің тым төмен үлесін атап өтті. Жәнібек Айғазин, AERC Бас директоры: «Мемлекеттік қолдаудың өсуі жақсы емес, өкінішке орай, инфляция мен базалық мөлшерлеменің өсуінің қазіргі жағдайында бұл орын алуы мүмкін. Бірақ бұл кез-келген жағдайда қаржылық қуғын-сүргін, банк өнімдерінің каннибализмі, оны ұмытпау керек. ERI әріптестері атап өткендей, мемлекеттік қолдауды үйлестірудің болмауы, сондай-ақ кәсіпкерліктің сапалы өсуінің болмауы бойынша мәселелер бар. Атап айтқанда, ішкі нарыққа есептелген non-tradable goods құруда еңбек өнімділігінің төмендігі, әсіресе шағын және шағын кәсіпкерліктің өкілдігі, дегенмен шағын кәсіпорындар үшін міндет қазақстандық нарықтың көлеміне байланысты сыртқы нарықтарға шығу бойынша тұруы тиіс». Мемлекеттік қолдаудың бірыңғай порталын және жеке үйлестіруші институт – ШОБ дамыту жөніндегі корпорацияны құру мүмкіндігін қарастыру ұсыныстары айтылды. Өз кезегінде Дүниежүзілік Банктің қаржы секторы бойынша бас маманы Джамбал Ганбаатар өнімділік және экология тақырыбын көтеріп, қаржы институттарын ШОК-ты жасыл технологияларға инвестициялауды ынталандыруға шақырды: «Қазақстанның экономикалық өсуінің баяулауының ішкі себептерінің бірі өнімділіктің баяулауы болды. Қазақстанның және әлемнің басқа елдерінің ШОК өнімділігіндегі айырмашылық 44%, мысалы, Ресейде айырмашылық екі есе аз. Ақылды жасыл технологияларды енгізу және цифрландыру арқылы компаниялардың өнімділігін арттыруға болады. Дүниежүзілік Банктің сауалнамасына сәйкес іріктеме бойынша қазақстандық ШОК-тың тек 17% - ы өндірісте қалдықтар шығарындыларын мониторингілеу жүйесі бар деп жауап берді. Бұл өте төмен көрсеткіш. Орталық Азия мен Шығыс Еуропа үшін орташа көрсеткіш-50%. ШОК тұрақтылығын дамыту үшін Дүниежүзілік банк кәсіпорындардың өзін-өзі диагностикалау және көміртегі ізін азайту бойынша басымдықтарды анықтау үшін ашық құрал әзірлеуде». Анықтамалық: Кешенді ұлттық қаржыландыру тетігі (КҰҚТ немесе INFF) – ТДМ-ға бағытталған қаржыландыру стратегиясын әзірлеуге бағытталған жоспарлау құралы. КҰҚТ тұрақты дамуды жоспарлауды мемлекеттің бюджеттік және қаржылық саясатымен интеграциялауды, мемлекеттік және жеке қаржыландыруды ТДМ қаржыландырудың тұтас стратегиясына интеграциялауды, мониторинг және есептілік жүйесі арқылы әріптестер арасындағы ынтымақтастықты көздейді.
Қарау саны: 3135 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
