«Рейтинг көрсеткіштері не туралы айтады?»
15.08.2023
Осы айда біз халықаралық сауда рейтингтерінің көрсеткіштерін толығырақ қарастырамыз. Бүгін күн тәртібінде - креативті тауарлардың экспорты. Бүгінгі таңда халықаралық-құқықтық қоғамдастықта креативті экономика терминінің бірыңғай анықтамасы жоқ. БҰҰ-ның Сауда және даму жөніндегі конференциясы (бұдан әрі – ЮНКТАД) креативті салаларды шығармашылық пен зияткерлік капитал негізгі ресурстар ретінде пайдаланылатын тауарлар мен қызметтерді құру, өндіру және бөлу циклдері ретінде анықтайды. Олар нарықта сатуға арналған шығармашылық құрамдасы мен экономикалық құндылығы бар материалдық тауарлар мен материалдық емес зияткерлік немесе көркемдік қызметтерді өндіру қызметін қамтиды. Анықтама ретінде: ЮНКТАД келесі ішкі санаттарға жататын 197 креативті тауарлардың тізімін құрастырды:
Бұл анықтама және оның негізінде жасалған креативті тауарлардың тізбесі көптеген елдердің ұлттық заңнамаларында негіз ретінде қолданылады. 2022 жылғы 7 қазандағы Халықаралық креативті экономика жылының нәтижелері бойынша ЮНКТАД баяндамасына сәйкес, креативті тауарлар экспортының көлемі бойынша жетекші орындарды дамушы елдер алады, ал дамыған елдер креативті қызметтер экспортының көрсеткіші бойынша 4 есе озады (2020 жылы креативті тауарлар мен қызметтер тауарлар мен қызметтер экспортының жалпы көлемінен тиісінше 3% және 21% құрады). Мәдени және шығармашылық салалар әлемдегі барлық жұмыс орындарынан 6,2%-ті (шамамен 50 млн дерлік) қамтамасыз етеді. Бұл ретте экономиканың басқа секторларымен салыстырғанда жұмыспен қамтылғандардың саны 15-29 жас аралығындағы жастарды құрайды. Креативті тауарлар саудасында дизайн өнімдері басым (креативті тауарлар экспортының жалпы көлемінен 62,9%), одан кейін жаңа медиа-технологиялар тауарлары (13,4%), көркем қолөнер бұйымдары (8%), бейнелеу өнері туындылары (6,2%), баспа өнімдері (5,4%), аудиовизуалды материалдар (3,1%) және орындаушылық өнер өнімдері (1%) келеді. Дизайн тауарларының ішінде негізгі экспортталатын тауарлар интерьер дизайны үшін тауарлар (жалпы шығармашылық экспорттан20,1%), сәнді киім (15,9%), зергерлік бұйымдар (15,3%) және ойыншықтар (11,4%) болып табылады. Креативті өнімдер экспортының үлесі бойынша көрсеткіш жаһандық инновациялар индексінде ұсынылған. Ол ЮНКТАД, ДСҰ және ЮНЕСКО статистикалық деректері негізінде елдің жиынтық экспортындағы креативті тауарлар экспортының үлесі ретінде есептеледі. 2022 жылғы рейтингте Қазақстан 0,2% мәнімен 131 елдің арасында 79-орында тұр. ЕАЭО елдерімен салыстырғанда ел тиісінше 52, 53 және 67-орындарда орналасқан Армениядан (0,8%), Беларусьтен (0,7%), Ресейден (0,4%) артта қалады, бірақ Қырғызстанды (0,1%) басып озады, ол рейтингте 88-орынға ие болды. Рейтингтің алғашқы бестігін Қытай (13,1%), Гонконг (12,7%), Чехия (12,5%), Мексика (11,9%) және Малайзия (9,3%) басқарады. Мексиканың тәжірибесінің несімен көрікті? Мексика креативті тауарларды экспорттау бойынша көшбасшы бола отырып, осы саладағы негізгі салалардың ішінде дизайн, музыка, жаңа медиа және халық қолөнерін ерекше атап өтеді. Еліміздегі креативті индустрия саласындағы экспорттың қарқынды дамуы мен өсуіне бірқатар факторлар әсер етеді:
Сондай-ақ, елімізде креативті индустрияны, атап айтқанда кинематография саласында дамыту үшін бағдарламалар белсенді әзірленуде, мемлекеттік деңгейде тауашаларды дамыту үшін шетелдік өндірушілерді тарту бойынша іс-шаралар өткізілуде. 2019 жылдан 2022 жылға дейінгі ел позициясының оң серпініне қарамастан (14 позицияға өсу), креативті тауарлар экспортының үлесі соңғы 3 жыл ішінде бір деңгейде қалып отыр (0,2%). Анықтама ретінде: Жыл сайынғы рейтингте 2 жылға кешіктірілген деректер пайдаланылады, сондықтан 2022 жылғы рейтингте 2020 жылғы ақпарат беріледі.  Соңғы жылдары Қазақстанда креативті тауарлар экспортының төмен үлесіне әсер еткен негізгі факторлардың бірі институционалдық негіздердің болмауы болып табылады. Осылайша, креативті индустрияға жататын экономикалық қызмет түрлерінің бекітілген тізбесінің болмауы саладағы негізгі көрсеткіштердің нақты статистикалық есебін жүргізуге (саланың экономикаға, жұмыспен қамтуға және саладағы ШОК субъектілерінің санына қосқан үлесі) және сәйкесінше креативті индустрияны дамыту бойынша тиімді саясат жүргізуге мүмкіндік бермеді. Осы орайда, «креативті индустриялар» және «креативті қызмет» ұғымдарының салыстырмалы түрде жақында заңнамалық деңгейде бекітілуі (2022 жылғы 30 желтоқсанда «Мәдениет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және ҚР Кәсіпкерлік кодексіне заңнамалық түзетулер қабылданды), сондай-ақ креативті индустрияға жататын экономикалық қызмет түрлері тізбесінің бекітілуі (Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 30 желтоқсандағы 2023 жылғы 6 маусымда № 448) мемлекеттік қолдау шаралары қолданылатын экономиканың жекелеген секторы ретінде креативті индустрияны айқындай отырып, саланы дамытуға оң әсер етеді, бұл, өз кезегінде, креативті индустрия саласындағы экспорттың дамуына және көлемін ұлғайтуға ықпал етуі тиіс. Анықтама ретінде: Креативті индустрияға жататын экономикалық қызмет түрлерінің тізбесіне экономикалық қызметтің 43 негізгі түрі кірді, олардың ішінде кино және анимация, кітапханалар мен мұражайлар, зергерлік бұйымдар, мәдени-демалыс мекемелері, мәдени мұра, музыка, сәулет және сән, телевизиялық бағдарламалар, фотография, халықтық қолөнер, IT және ойын дамыту бар.
Қарау саны: 1402 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
