Ауыл-аймақты дамыту үшін шағын шаруашылықтарды қолдау өте маңызды
07.09.2023
Мемлекет басшысы: «Ауыл-аймақты дамыту үшін шағын шаруашылықтарды қолдау өте маңызды. «Ауыл аманаты» бағдарламасының елге қажет екені айқын көрінді. Оның келесі кезеңінде жеңілдетілген несие берумен шектеліп қалмау керек. Жеке қосалқы шаруашылық иелері өзара бірігуі қажет. Осыған қажетті жағдай жасалуы керек. Машина-трактор паркінің әбден ескіріп, тозуы – күрделі мәселеге айналды. Қазір ауыл шаруашылығы техникасының 80 пайызы тозып тұр. Сондықтан жыл сайын оның 8-10 пайызын жаңартып отыру қажет. Бұл ретте еліміздегі техника өндірушілер мен шаруалардың да мүддесін ескерген абзал. Қазір жаһандық бәсеке күшейіп тұр, тауар нарығында өзгеріс бар. Мұндай жағдайда өнім өткізу саясатына ерекше мән беруіміз керек. Жылдар бойы қалыптасқан ішкі және сыртқы нарықтағы орнымызды сақтап қалу айрықша маңызды. Үкіметтің алдында сыртқа шығарылатын өнім нарығының ауқымын жоспарлы түрде кеңейту міндеті тұр. Қазақстанның тауарларын шетелге таныту және шығару үшін тиісті шаралар қабылдаған жөн. Түсініктеме: 2023 жылдың басында Қазақстанда 3 284 ауыл шаруашылығы кооперативі және 7.3 мың адам тіркелген. Сонымен бірге, бұл кооперативтердің тиімділігі өте төмен болып қала береді және бұл ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілердің көпшілігі үшін жағымсыз фактор болып табылады. 2018 жылғы аудит қорытындысы бойынша кооперативтердің 18%-і жұмыс істемейтіні, ал 42%-і мемлекеттік субсидиялар алу үшін ұйымдастырылған «бұрмаланған» екені анықталды. Бұл ретте ЭЫДҰ елдерінің көпшілігінде кооперативтер ауыл шаруашылығы өндірістік-өткізу тізбегінің барлық учаскелеріне қатысады және барлық мөлшердегі фермерлік шаруашылықтар кооперативтік кәсіпорындарға қатысады. ЕО-да ауылшаруашылық кооперативтері жоғары дамыған: 22000-ға жуық кооперативтік кәсіпорындар 6,1 миллионнан астам мүшені біріктіріп, жылдық айналым шамамен 347 миллиард еуроны құрайды. Орта есеппен ЕО-да кооперативтерге фермерлік шаруашылықтардың 57%-і, АҚШ-та – 92%-і қатысады. Австрияда, Финляндияда, Германияда және Швецияда орташа фермер кем дегенде екі ауылшаруашылық кооперативінің мүшесі болып табылады. Бұл ЭЫДҰ-ға мүше елдерде кооперативтерге мамандандыру (мысалы, сату, өңдеу, өндіріс құралдарын жеткізу) тән екені туралы айтады; олар көбінесе қайталама және үшінші кооперативтік ұйымдардың (мысалы, одақтар мен федерациялар) қамқорлығымен жұмыс істейді. Бұл әлемнің көптеген елдеріндегі кооперативтер ауыл шаруашылығы инфрақұрылымының негізі болды. Кооперация саласындағы әлемдік тәжірибені талдау дамыған елдердің кооперативтер құруға белсенді жәрдемдесетінін көрсетеді, өйткені тиімді жұмыс істейтін кооперативтер ауылдық округтерді дамытудың драйверіне айналады. Ауыл шаруашылығы техникасының тозу жағдайы, шынымен де, көңілсіз күйде қалып отыр. Ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту құны көбінесе жеке қосалқы шаруашылықтарда жұмыс істейтін фермерлер үшін өрескел болып табылатындығын және кепілмен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігіне байланысты несие беру олар үшін қолжетімді болмайтындығын ескере отырып, кооперативтерге бірігу жағдайдан тиімді шығу болар еді. Кооперативтер үшін арнайы субсидиялау бағдарламалары болғандықтан, несиелік шегі жоғары және кооперативтің тиімділігі көбінесе жеке тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық қызметінен әлдеқайда жоғары. Соңғы 3 жылда АӨК өнімінің экспорты 289 млн АҚШ долларына артып, 3,3 млрд АҚШ долларын құрады. Бидай экспортының 24,2%-ке (971,8 млн АҚШ долларынан 1 млрд АҚШ долларына дейін), зығырдың 48%-ке (141,1 млн АҚШ долларынан 206,5 млн АҚШ долларына дейін), күнбағыс майының 72,5%-ке (66,2 млн АҚШ долларынан 103,4 млн АҚШ долларына дейін), макарон өнімдерінің 1,4 есе өсуі байқалады (18 млн АҚШ долларынан 44,2 млн АҚШ долларына дейін). Бұл ретте АӨК қайта өңделген өнімдерінің экспорты үш жыл ішінде 215,2 млн. АҚШ долларына ұлғайып, 1,3 млрд АҚШ долларын құрады. Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу өнімдері экспортының жалпы құрылымында ұнның үлесіне 36,3 %, өсімдік майына – 7,7 %, кондитерлік өнімдерге – 8,4 %, сүт өнімдеріне – 4,1 %, балық өнімдеріне – 10,7 %, минералды суларға – 2,7% келеді. Негізгі өткізу нарықтары ТМД, Азия және ЕО елдері болып табылады. ТМД елдеріне ауыл шаруашылығы өнімдерінің шамамен 58,4%-і, Азия (17,6 %) және ЕО (7,3 %) және басқа елдер – 17% экспортталады. АӨК өнімі экспортының шамамен 57,7% өсімдік шаруашылығы өнімі – дәнді және майлы дақылдар, зығыр, мақта талшығы, дәнді-бұршақты дақылдар, картоп құрайды. Қазіргі уақытта тірі жануарлар мен жануарлардан алынатын өнімдерді экспорттау үшін Иран, ЕО елдері, Біріккен Араб Әмірліктері, Сауд Арабиясы, Моңғолия, Жапония, Түркия, Корея, Грузия, Қытай нарықтары ашылды. Отандық өндіріс есебінен азық-түлік тауарларының негізгі түрлері бойынша ішкі нарықтың қамтамасыз етілуі 80% және одан да көп процентті құрайды. Сонымен қатар алты тауар позициясы бойынша импортқа тәуелділік, шағын және орта өндірушілердің өткізу тізбегіне әлсіз тартылуы, орта және шағын фермерлер үшін сауда объектілеріне олардың ұсақ тауарлылығы мен өнімді жеткізудің тұрақсыздығына байланысты қолжетімділіктің күрделілігі сақталуда. Отандық ауылшаруашылық өнімдерін сату тізбегінің құрылмаған жүйесі бағаның өсуіне, тиімсіз делдалдардың пайда болуына әкеледі. Сондай-ақ жеткізілімдердің тұрақсыздығы мен ұсақ тауарлылығына, талаптарға сәйкес келмеуіне байланысты (калибрлеу, буып-түю, тамақ қауіпсіздігі) сауда желілері ірі өндірушілермен және жеткізушілермен жұмыс істегенді жөн көреді. Нарықтарды дамыту мәселелеріндегі негізгі проблемалар:
Аят Наурузов жетекші сарапшы
Қарау саны: 1185 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
