Сарқынды суларды тазарту
25.09.2023
Бұл постта біз суды пайдалану көрсеткіштерін қарастыруды жалғастырамыз. Осындай көрсеткіштердің бірі - «Сарқынды суларды қауіпсіз тазарту». Сарқынды сулар - қалдықтармен ластанған сулар. Көп жағдайда бұлт тұрмыстық және өндірістік қалдықтар болып табылады. Атмосфералық жауын-шашын да сарқынды суларға жатады.  Сарқынды суларды тазарту - бұл табиғи су объектілеріне қайтарғанға дейінгі тұрмыстық және өндірістік сарқынды сулардан аралас «қоспаларды» жоюдың интеграцияланған процесі. Бұл процесс мамандандырылған тазарту қондырғыларында жүзеге асырылады. Анықтама үшін: IMD рейтингінде «Қауіпсіз тазартылған сарқынды сулар» көрсеткіші пайдаланылады, ол тазарту құрылыстарына қосылған ел халқының проценті ретінде есептеледі. Бұл көрсеткішті есептеу кезінде ТДМ дерекқоры қолданылады. 6-шы тұрақты даму мақсаты (6 ТДМ) 2030 жылға қарай сумен жабдықтау мен санитарияның қолжетімділігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады. Осы мақсаттың индикаторларының бірі «Қауіпсіз тазартудан өткен тұрмыстық және өнеркәсіптік сарқынды сулардың үлесі» болып табылады. Индикатор ұлттық немесе жергілікті стандарттарға сәйкес тазартылатын әр түрлі көздерден (үй шаруашылықтары, қызмет көрсету саласы, өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы) сарқынды сулардың проценттік үлесін бақылауға бағытталған. IMD 2023 рейтингінде Қазақстан осы көрсеткіш бойынша 35,7% мәнімен 56-орынға ие болды (бұл ретте 2020 жылғы деректер пайдаланылғанын ескерген жөн). Жетекші орындарды Сингапур (100%), Нидерланды (99,8%), Катар (99,5%), Оңтүстік Корея (99,5%) және Германия (99,3%) елдері алып тұр. Рейтингті Тайланд (24,4%), Колумбия (21,3 %) және Моңғолия (10,4%) сияқты елдер жабады. 2022 жылы, ДДҰ мәліметтері бойынша, бүкіл әлем бойынша үй шаруашылықтары түзген барлық сарқынды сулардың 58 проценті жиналып, қауіпсіз тазартылды (бұл олардың қайталама немесе тиімдірек технологиялармен тазартылғанын немесе сарқынды сулардың төгінділері қажетті стандарттарға сәйкес келетіндігін білдіреді). Бұл ретте сарқынды суларды тазартудың ең көп процентіне Кувейт, Сингапур, Андорра, Гибралтар және Катар сияқты елдер ие (барлық елдерде жүз проценттік тазарту бар). Көптеген дамушы елдер 10%-тен аз өңдейді (Малави, Сенегал, Мали). Қазақстан сарқынды сулардың 36%-ін қауіпсіз тазартуды жүргізеді. Объектілердің ластануының негізгі көздеріне кәсіпорындар мен коммуналдық объектілердің сарқынды суларын сапасыз тазарту, сондай-ақ пайдалы қазбаларды игеру кезінде пайда болатын қатты қалдықтар жатады. Еритін және ерімейтін ластаушы заттардың көп мөлшерін ескере отырып, универсалды тазарту және зарарсыздандыру әдістері жоқ. Бірақ, егер тазарту әдістерін негізгі қадамдар бойынша жіктесек, 4 негізгі түріне назар аударуымыз қажет:
 Сарқынды суларды қайта өңдеу сондай-ақ су ресурстарын толықтыру проблемасын шешетінін атап өткен жөн. Осылайша, кейбір елдерде, соның ішінде Австралияда, Жапонияда және Қытайда фосфор сарқынды сулардан тағы да пайдалану үшін алынады. Бұл ретте биоқалдықтар экономиканың осы элементтегі қажеттіліктерінің 20%-ін қанағаттандыра алады. Кейбір елдерде (Жапония, Дания) сарқынды сулар энергия көзіне айналады - қатты биоқалдықтардан негізінен кәріз жүйелері мен ағынды суларды тазарту қондырғыларын басқаратын ұйымдарды өзін-өзі қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын биоотын алынады. АҚШ, Үндістан, Израиль, Африка және Латын Америкасы, Австралия және басқа елдерде тазартылған сарқынды сулар ауылшаруашылық және жер өңдеу қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қайта пайдаланылады. Қазақстанда негізінен механикалық тазартудың кәріздік тазарту құрылыстары пайдаланылады. Бұл ретте жаңа немесе жаңғыртылған объектілерде белсендірілген тұнбамен биологиялық өңдеу, ультракүлгін дезинфекциялау және басқа да заманауи тазалау әдістерін пайдалануға болады. Сарқынды суларды тиімді басқару ауыз су ресурстарының зиянды заттармен ластануын және су арқылы таралатын аурулардың (мысалы, тырысқақ, сүзек немесе гепатит) таралуын болдырмау үшін өте маңызды. Ол сондай-ақ артық қоректік заттардың, химиялық және пластикалық ластаушы заттардың әсерінен су экожүйелеріне теріс әсер етудің алдын алу үшін тосқауыл ретінде қызмет етеді және климаттың өзгеруіне қарсы күрес құралы болып табылады.
Қарау саны: 1793 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
