Рейтинг көрсеткіштері не туралы айтады? Қазан айын "Қауіпсіздік" тақырыбына арнап
02.10.2023
Қазан айын "Қауіпсіздік"тақырыбына арнап, "жақын серіктестің зорлық-зомбылығы" индикаторы туралы айтамыз. Қауіпсіздік мәселелерін сипаттайтын көрсеткіштер негізінен әлеуметтік прогресс индексінде адамның негізгі қажеттіліктері ретінде бағаланатынын атап өтеміз. Солай, "интимдік серіктес тарапынан зорлық-зомбылық" көрсеткіші "жеке қауіпсіздік" субфакторы шеңберінде 2022 жылдан бастап әлеуметтік прогресс индексінде бағаланады және соңғы 12 айда қазіргі немесе бұрынғы интимдік серіктес тарапынан физикалық немесе жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшыраған 15 жастан асқан әйелдердің үлесін көрсетеді. Көрсеткішті есептеу кезінде аймақтар бойынша қолда бар деректерге байланысты 2000-2018 жылдардағы көрсеткіштер және денсаулық жағдайын бағалау институтының (Вашингтон университетіндегі IHME) деректері пайдаланылады. Өкінішке орай, зорлық-зомбылыққа ұшыраған әйелдердің үлесі 5,36 процентті құрайтын Қазақстан 169 елдің ішінде 25-орында тұр. Тізімнің басында АҚШ (2,64%), Словения (2,99%), Польша (3,20%), Австралия (3,20%), Испания (3,46%) орналасқан. Сонымен қатар, Қазақстанның Орталық Азия өңірі елдері арасында зорлық-зомбылық бойынша ең төмен мәні бар екенін атап өткен жөн: Түрікменстан – 7,44% (54 орын), Өзбекстан - 7,79% (57 орын), Тәжікстан – 11,84% (95 орын) және Қырғызстан – 13,06% (105 орын). БҰҰ мәліметтері бойынша әлемде 15 жастан асқан әйелдердің шамамен 18%-і соңғы 12 айда қазіргі немесе бұрынғы жақын серіктесінің физикалық немесе жыныстық зорлық-зомбылығына ұшыраған (2017 жылғы мәліметтер). Ең жоғары көрсеткіш Океанияда (Австралия мен Жаңа Зеландияны қоспағанда) 34,7% құрайды, одан кейін Сахараның оңтүстігіндегі Африка мен Орталық және Оңтүстік Азияда (21,5% - 23%). Еуропа мен Солтүстік Америкада салыстырмалы түрде аз – 6,1%. Жалпы, аз дамыған елдердегі әйелдер дамушы елдерге қарағанда зорлық-зомбылық ықтималдығынан нашар қорғалған. Бұл қоғамның барлық салаларында ерлердің үстемдігі мен бақылауында көрінетін қоғамның патриархалдық құрылымы, әйелдердің экономикалық мүмкіндіктерінің шектеулілігі, заңнамалық деңгейде әлсіз қорғаныс және әлеуметтік факторларды қамтитын бірқатар факторларға байланысты. ҚР БНС деректері бойыншаіріктемелі сауалнамаға сәйкес, өмір бойы жақын серіктесі тарапынан физикалық немесе жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшыраған Қазақстандағы әйелдердің (18-49 жас аралығындағы 8 016 әйелдер) үлесі 16,4% (1 312 әйел) құрайды. Серіктес тарапынан әйелдерге қатысты тұрмыстық (отбасыдағы немесе үйдегі) зорлық-зомбылық - бұл әйел адамның бір үйде тұратын жақын серіктестің қатігез және қысым әрекетін анықтайтын термин. ҚР заңнамасына сәйкес тұрмыстық зорлық-зомбылықтың төрт түрі бар: физикалық, жыныстық, психологиялық және экономикалық. 2017-2021 жылдар аралығында Қазақстанда әйелдерге қатысты бұл мәселе жағдайы кішкене жақсарды деп айтуға болады. Тіркелген жағдайлардың саны 2017 жылғы 119 608-ден 2021 жылы 61 464-ке дейін екі есеге азайды.  Аймақтар бойынша Шымкент үлкен айырмашылықпен көш бастап тұр, оған 2021 жылы әйелдерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықтың тіркелген 11 685 жағдайы тиесілі. "Жоғары" көрсеткіштер Астанада (6 456), Шығыс Қазақстан (5 162) және Қарағанды облыстарында (5 017), сондай-ақ Алматыда (4 881) және Алматы облысында (5 980) байқалады.Жағдайлардың ең аз саны Маңғыстау (1 080) және Қызылорда облыстарында (1 322) тіркелді.  Позитивті статистикалық динамикаға қарамастан, тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесі өткір, өйткені нақты көрініс статистикадан тыс қалады. Президент Қ.Тоқаев отбасында әйелдерге қатысты көрсетілген зұлымдық үшін жазаны қатайту қажеттігін бірнеше рет атап өтті. 2023 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстан Республикасының "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" кодексіне отбасындағы тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жазаны қатаңдату туралы түзетулер күшіне енді. Осы түзетулерге сәйкес, «Денсаулыққа жеңіл зиян келтіру» бабы бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғау үшін тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбанының ұрып-соғу және азаптау туралы арыздары талап етілмейді. Хаттама жасау үшін куәгерлердің, көршілердің айғақтары, бейнебақылау және бейнебақылау камераларының жазбалары жеткілікті. Зардап шеккен тараппен татуласу мүмкіндігі отбасылық агрессорға бір рет беріледі. Бұзушылық қайталанса, бұл мүмкін болмайды. Бұдан басқа, қамауға алу мерзімі ұлғайтылды, сондай-ақ отбасылық агрессорларды қоғамдық жұмыстарға тарту мәселесі қаралуда. Дегенмен, Қазақстандағы әйелдерге қатысты тұрмыстық қатігездік мәселесі кешенді көзқарасты талап етеді, онда тұрмыстық зорлық-зомбылықтың себептерін жою және отбасындағы ахуалды жақсарту мақсатында құқық қорғау органдары қоғамдық ұйымдармен тығыз байланыста жұмыс істейді. Өзгерістер болашақ ұрпақ дұрыс құндылықтар мен гендерлік стереотиптерді жою арқылы салауатты атмосферада тәрбиеленетін әрбір отбасынан басталуы керек.
Қарау саны: 1097 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
