Рейтинг көрсеткіштері не туралы айтады? «Қауіпсіздік» бағыты

Ол 100 000 адамға шаққандағы тұлға аралық зорлық-зомбылық салдарынан жасы бойынша стандартталған мүгедектікке бейімделген өмір жылдарын (мерзімінен бұрын қайтыс болған жылдар мен мүгедектікпен өмір сүрген жылдар сомасы)  білдіреді. Бұл ретте тұлғааралық зорлық-зомбылық қарулы күштер мен полицияны қоспағанда, бір адамның немесе адамдар тобының басқа адамға қатысты дене күшін немесе билік өкілеттіктерін қасақана қолдануы ретінде айқындалады.

 

2022 жылы Әлеуметтік прогресс индексінің нәтижелері бойынша Қазақстан 100 мың адамға шаққанда 468,98 жыл мәні бар 169 елдің арасында 121-орында (2019 жылғы деректер).

 

2018-2022 жылдар аралығында елдің позициясы 1 тармаққа төмендеді (мәннің 20,84-ке нашарлауы). Жалпы, көрсеткіш бойынша 2020 жылғы Әлеуметтік прогресс индексі (420,51) шеңберінде ең үздік мәнмен циклдік серпін байқалады.

 

Айта кету керек, Қазақстан осы көрсеткіш бойынша Эфиопиямен (457,46) және Лаоспен (474,51) шектеседі. Тұлғааралық зорлық-зомбылық деңгейі ең төмен 5 елге Сингапур (53,08), Жапония (54,71), Ұлыбритания (60,08), Испания (60,69) және Норвегия (62,20) сияқты елдер кіреді. Аутсайдерлер тізімін Эль-Сальвадор (2653,97), Венесуэла (2252,25), Колумбия (1971,47), Гондурас (1953,36) және Лесото (1944,13) басқарады.

Балаларға қатысты зорлық-зомбылық, агрессия және қатыгездік бүгінде бала өмірінің көптеген салаларында кеңінен ұсынылған. Зорлық-зомбылықтың салдары заңсыз әрекеттерге әкеледі. Осылайша, елде кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстардың саны 2022 жылы өткен жылмен салыстырғанда 13,5%-ке өсті (2021 ж. – 1529, 2022 ж. – 1735).

Қазіргі уақытта балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау саласында мемлекеттік органдардың балаларға зорлық-зомбылық жағдайларына ден қою алгоритмінің, әлеуетті зорлаушылардың мінез-құлқын түзету жөніндегі шаралар кешенінің, мүдделі мемлекеттік органдардың балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың барлық нысандарын бірыңғай есепке алудың, сондай-ақ білім беру ұйымдарында қорқытудың алдын алудың кешенді бағдарламаларының болмауына байланысты осындай жүйелік проблемалар байқалады.

2022 жылы СЖРА ҰСБ жүргізген «Әйелдердің қауіпсіздігі мен өмірлік тәжірибесі» іріктемелі сауалнамасының алдын ала нәтижелеріне сәйкес, сауалнамаға қатысқандардың 10,1%-і серіктес емес адамдар тарапынан өмір бойы (соңғы 12 ай ішінде: тиісінше 1% және 0,5%) физикалық және 4,2% жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшыраған.

 

Жалпы, физикалық зорлық-зомбылықтан зардап шеккендердің ең көп үлесі 18-24 жас аралығындағы әйелдер арасында өмір ішінде (12,5%), соңғы 12 айда (3,1%) байқалады. Өмір бойы жыныстық зорлық-зомбылыққа 25-29 жас аралығындағы әйелдер (5,9%), соңғы 12 айда 18-24 жас аралығындағы қыздар мен әйелдер (1,0%) және 25-29 жас (1,0%) көбірек ұшырайды.

Бұл ретте, егер қалалық жерлерде физикалық зорлық-зомбылыққа 18-24 жас аралығындағы қыздар (15%), ал жыныстық зорлық-зомбылыққа 40-44 жас аралығындағы әйелдер (7,4%) бейім болса, онда ауылдық жерлерде физикалық зорлық-зомбылықты 40-44 жас аралығындағы әйелдер (8,3%), жыныстық зорлық-зомбылықты 25-29 жас аралығындағы әйелдер (3,3%) жиі сезінеді.

Осыған байланысты тұлғааралық зорлық-зомбылық проблемасын әлеуметтік маңызы бар мемлекеттік міндеттер деңгейінде, заңнаманы жетілдіру және кез келген зорлық-зомбылық көріністеріне төзбеушілік пен қоғамдық айыптау атмосферасын құра отырып, тиімді алдын алу шараларын жүргізу арқылы кешенді тәсіл негізінде шешу қажет.