Дамыған елдердегі құрылыс заңнамасының ерекшеліктері

Жаңа Зеландияның экосаясаты үкіметтік стратегияның бөлігі болып табылады, әрине оның мақсаты ел халықтарының әл-ауқаты және оның болашақ ұрпақтарына қамқорлық жасау. Осылайша, экологиялық басымдықтар экономиканың барлық секторларында айқындалды және заңнамалық тұрғыдан бекітілді. Олардың сақталуын бақылауды үкіметтік, үкіметтік емес және қоғамдық ұйымдар жүзеге асырады.

2015 жылдан бастап Жаңа Зеландия аймақтар мен қалалардағы өмір сапасын жақсарту үшін БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттарын қолданды. Осылайша, аумақтық билік органдары «әлеуметтік-ақылды тұрақты қалалар» (people-smartsustainablecities) қағидаты бойынша қалаларды дамыту жоспарлары әзірленуде.

Жаңа Зеландияда тұрғын үй құрылысының негізгі стандарттары тұрғындардың қауіпсіздігі мен жайлылығын қамтамасыз ететін әртүрлі аспектілерді қамтиды. Бұл стандарттар ғимараттардың жер сілкінісі мен өртке төзімділігіне қойылатын талаптарды қамтиды және саңырауқұлақтардың өсуі мен артық ылғалдылықтың алдын алу шараларын қарастырады. Олар сондай-ақ тұрғындардың денсаулығын газдар, сұйықтықтар, радиация және қатты бөлшектер шығарындылары сияқты әртүрлі зиянды факторлардан қорғау мақсатында құрылыс материалдарының стандарттарын белгілейді. Айта кету керек, аталған талаптар Жаңа Зеландияда тұрғын үй құрылысын реттейтін нормалар мен стандарттардың аз ғана бөлігін ғана құрайды. Бұл нормалар әртүрлі аспектілерді қамтиды және тұрғын үй қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету үшін стандарттардың кең спектірін сақтау өте маңызды. 

 

Канадалық провинциялар мен аумақтарды құрылыс қызметін техникалық реттеу мақсатында пайдаланатын құрылыс нормалары жалпыұлттық модельдік кодекстерге негізделген. Олар Канаданың Құрылыс және өрт кодексі жөніндегі комиссиясының (CBFC) аясында әзірленеді.

Канадада «экологиялық» деп аталатын құрылысқк көп көңіл бөлінеді. Елде - Канаданың ғимараттарға арналған энергияны үнемдеу бойынша модельдік ұлттык кодексі және Канаданың тұрғын үйлеріне арналған энергияны үнемдеу бойынша жеке модельдік ұлттық кодекс қабылданған.

Мысалы, Торонтода үйді энергиямен жабдықтауды жаңарту шығындарын жабу үшін төмен пайыздық несие алуға болады, Торонтодағы барлық ғимараттар энергиямен жабдықтау жүйесін жаңартуды қаржыландыру үшін төмен пайыздық несие алуға өтініш бере алады, сонымен қатар Көп қабатты ғимараттарды жаңартуды қолдау бағдарламасы (Hi-RIS) қолданыста, ол 1990 жылға дейін салынған және үш немесе одан да көп қабаттардан тұратын көпқабатты тұрғын үйлердің иелеріне энергия мен суды тұтынуды азайтуға мүмкіндік беретін жақсартулар үшін арзан қаржыландыруды қамтамасыз етеді.

 

Green Roofs бағдарламасы – «жасыл эко шатырлар» деп аталатындар үшін биліктің үлкен қолдауы (күн панельдерін орнату және жасыл желектерді отырғызу). Мұндай шатырларды салуға гранттар бөлінеді. «Жасыл шатырға ынталар» (100 мың АҚШ долларына дейін). Жыл сайын бұл 416 тонна парниктік газдар шығарындыларын болдырмауға, 18 миллион литрден астам жаңбыр суын бұруға мүмкіндік береді. 2022 жылы жалпы ауданы 68 мың шаршы метр болатын 45 жоба іске асырылды.

2022 жылы Торонто қаласы инклюзивті аймақтарға бөлу саясатын қабылдады, ол жаңа тұрғын үй кешендерінен қол жетімді тұрғын үйді қосуды талап етеді, бұл аралас табысы бар адамдар үшін тұрғын үй жасайды. Инклюзивті аймақтарға бөлу Торонтодағы тұрғын үй қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған бірқатар қалалық бастамалардың шешімдерінің бірі болып табылады. Бағасы бойынша қол жетімді бірліктер қаланың орналасқан жеріне байланысты салынады, бұл ретте қала орталығы қол жетімді тұрғын үйге қойылатын ең жоғары талаптарды қанағаттандырады. Қол жетімді тұрғын үй жылдық табысы 32-ден 92 мың АҚШ долларына дейінгі отбасыларға бағытталады.

Ұлыбританияда, ең алдымен, жұмыс орындарымен, қызметтермен, инфрақұрылыммен, қоғамдық көліктермен, жаяу жүргіншілер жолдарымен және велосипед жолдарымен жақсы байланысты халықтың тығыздығы айтарлықтай жоғары құрылыстарға қолдау көрсетіледі.

Бұл ретте, құрылыс тығыздығы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым мемлекет ұсынылған құрылыс формасына / сыртқы дизайнына, орналасуына, ішкі дизайнына, күн сәулесінің, көлеңкенің, желдің және жауын-шашыннан қорғаудың деңгейін ескере отырып, жаяу жүргіншілерге ыңғайлы аймақтың болуына көп көңіл бөледі, өйткені бұл факторлар адамдардың өмір сүру сапасының стандарттарының төмендеуіне әсер етуі мүмкін. Бұдан басқа, айналмалы экономика принциптерін қолдану арқылы жаңа материалдарды минималды пайдалану (ғимараттың әртүрлі бөліктерінің қол жетімділігі мен сапасын қамтамасыз ету, қажет болған жағдайда оларды күтіп ұстау және ауыстыру мүмкіндігі, сондай-ақ стандартты компоненттерді, модульдік конструкцияларды пайдалану және құрылыс материалдарын қайта пайдалану) мараппаталады.

Жаңа құрылыстар құрылыс материалдарын жеткізу ең жоғары уақытта емес, тұрғындардың ыңғайлылығы үшін жүзеге асырылатындай етіп жобаланады және басқарылады.

Ұлыбританияда әртүрлі өлшемдегі тұрғын үйлер үшін ең төменгі алаң стандарттары белгіленеді. Солай, құрылыс салушылар үй есептелген жатын орындардың/тұрғындардың нақты санын көрсетуі керек. Мысалы, 1 кереуеті бар 1 бөлмелі пәтер 39 шаршы метрден кем болмауы керек.

Ұлыбританияда құрылыс салушы құрылысты бастамас бұрын энергетикалық есепті (көміртегі шығарындылары туралы есеп) толтыруы керек, онда құрылыс салушы ғимаратта жаңартылатын және орталықтандырылмаған энергетиканы қосу және пайдалану жобаларын бекітеді (егер құрылыс 10 тұрғын үй бірлігінен немесе 1000 шаршы метр тұрғын алаңынан асатын болса).

Дамыған шет елдерде өзінің құрылыс нормалары мен стандарттары бар, ал Қазақстан да ерекшелік емес. Құрылыс саласында түрлі реформалар, жоспарлар мен кодекстер енгізілгеніне қарамастан, елімізде құрылыс сапасы жеткіліксіз болып қалуда. Бұл 2001 жылы салынған, ал 2019 жылы күрделі жөндеу үшін жабылған Астанадағы «Қазақстан» спорт кешені сияқты нақты мысалмен расталады. Бүгінгі таңда бұл ғимараттың тағдыры белгісіз. Мұндай жағдайлар тұрғын үйлерді қоса алғанда, жалпы құрылыс саласындағы проблемаларды көрсетеді.

Құрылыс саласын дамытудың кешенді бағдарламасының болмауы күрделі проблема болды. Оның орнына бір-бірімен жақсы келісілмеген және жоспарланған нәтижелерге қол жеткізілмеген жеке жергілікті бағдарламалар ғана болды. Нәтижесінде бұл қалалардың басқарылмайтын және жеткіліксіз кешенді құрылысына, мектептер мен балабақшалардың тапшылығына, тұрғын аудандардың шамадан тыс жүктелуіне, сондай-ақ жылумен, сумен және электрмен жабдықтаумен тұрақты проблемаларға әкелді.

Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, бүкіл әлемде зиянды шығарындыларды азайтуға және құрылыс кезінде жаңартылатын энергия көздерін пайдалануға деген ұмтылыс бар. «Жасыл» технологияларды қолдана отырып, ғимараттар салу үлкен шығындарды талап етсе де, олар жұмыс барысында өзін-өзі ақтайды. Осындай алғашқы ғимараттардың бірі күн батареяларын, арнайы энергия үнемдейтін әйнектерді, жаңбыр суын пайдалану жүйесін, энергия үнемдейтін лифтілерді және электромобильдерге арналған зарядтарды пайдалана отырып салынған Астанадағы «TalanTowers» бизнес-орталығы болды. «TalanTowers» халықаралық «LEED» сертификатын алды, бұл жалға алушыларды, әсіресе өз бизнесі үшін орын таңдауда экологиялық аспектілерді бағалайтын халықаралық компанияларды тарту кезінде маңызды артықшылық болып табылады.

Тиімді аумақтық-кеңістіктік дамуға қол жеткізу үшін әр өңірдің ерекшеліктерін ескеретін белгіленген стандарттары бар кешенді бас жоспарларды әзірлеу қажет. Бұл жоспарлар жақсы жобаланған инфрақұрылым түріндегі ыңғайлылықты қамтамасыз ету арқылы аумақтың тұрақты дамуына ықпал етуі керек. Бұл ретте осындай тәсілдер сәтті қолданылатын және  жоспарлау мен құрылыс контекстінде жасыл технологияларды мұқият қарайтын елдердің халықаралық тәжірибесін зерделеу маңызды.