Біздің өңірлер Өңірлік стандарттар жүйесіне қаншалықты сәйкес келеді? 3-бөлім. Ақтөбе облысы

Екіншіден, батыстағы ауыл өмірі елдің басқа бөліктеріне қарағанда жақсы жабдықталған. Табиғи газдың болуының өзі жетістік, ол ауылдағы өмірді едәуір жеңілдетеді, оны ыңғайлы, қолайлы әрі сапалы етеді. 

Білім беру саласында объектілермен және қызметтермен қамтамасыз ету деңгейі жоғары – 95,6%. Мектептермен (94,6%) және балабақшалармен (96,2%) жағдай өте жақсы. Облыста еліміздің батыс өңірлері арасында мектепке дейінгі мекемелердің ең тармақталған желісі – 575 бірлік, ал 1 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту 88,37% құрайды (республика бойынша – 81,8%).

Бірақ осыған қарамастан, бүгінгі күні өңірде 11 білім беру нысаны апатты жағдайда тұр, ал 145-і күрделі жөндеуді қажет етеді.

Мектепке дейінгі мекемелерде, негізінен қалалық жерлерде оқушы орындарының тапшылығы бар. Облыстың балабақшаларына кезекте 9,7 мың бала тұр. 

Денсаулық сақтау саласында проблемалар негізінен ауылдық жерлерде шоғырланған. Егер қалаларда медициналық объектілермен қамтамасыз етілу 99,1% құраса, облыс ауылдарында барлығы 84% құрайды. Басты проблема – ауылдарда алғашқы медициналық-санитарлық көмектің болуы. Көптеген ауылдарда медициналық пункттер жоқ, ал 64 медициналық мекеме тозығы жеткен және бейімделген ғимараттарда орналасқан. Осыған байланысты ауыл тұрғындары талдауларды тапсыра алмайды және жергілікті жерлерде тиісті тағайындаулар ала алмайды.  Талдау туралы қорытынды және дәрігер тағайындауын алу үшін ауыл тұрғыны аудан орталығына немесе жақын қалаға баруы керек. 

Тағы бір маңызды проблема – облыс аудандарында мамандардың жетіспеушілігі. Ауылдарда жалпы практика дәрігерлеріне, анестезиологтарға, реаниматологтарға үлкен қажеттілік бар. Бұл батыс өңірдегі ең ірі медициналық университетке қарамастан.

Мәдениет саласында объектілермен қамтамасыз ету деңгейі орта есеппен 95% құрайды: спортзалдармен – 97,6%, кітапханалармен – 94,5%, дене шынықтыру-сауықтыру кешендерімен – 93,2%, мәдени-демалыс ұйымдарымен – 92,7%, мұражайлармен – 89,5%.

Бірақ бірқатар қалалар мен ауылдарда кәріздің болмауы облыс тұрғындарына көптеген қолайсыздықтар туғызады. Мысалы, елді мекендерді орталық кәрізбен қамтамасыз ету деңгейі небәрі 61,2% құрайды. Қалаларда 252 мыңнан астам адам су бұру жүйелеріне қосылмаған. Сонымен қатар, кәріз желілерінің (жартысынан көбі) және кәріз тазарту қондырғыларының (90%-ке жетеді) тозу проблемалары бар. Бұған қоса, облыстың екі қаласында кәріз және тазарту қондырғылары мүлдем жоқ. Жағдайды түзету үшін алдымен 895,3 км желіні жөндеп, кем дегенде 5 кәріз-тазарту құрылысын салу қажет.

 

   

Өңірдің нағыз осал тұсы автомобиль жолдарының жағдайы болып табылады. Республикалық және жергілікті маңызы бар жолдарда да, елді мекендер ішіндегі жолдарда да проблемалар бар. Барлығын рет-ретіімен қарастырайық. Жергілікті маңызы бар автожолдардың 30%-тен астамы қанағаттанарлықсыз жағдайда. Бұған қоса, "Ақтөбе-Ұлғайсын" және "Қандыағаш-Шалқар-Ырғыз" сияқты республикалық жолдардың маңызды учаскелері 30 жылдан астам жөндеу жұмыстарын көрмеді. Қазіргі жағдай өңір ішіндегі көлік байланысын едәуір төмендетеді және Ақтөбе облысының логистикалық әлеуетін іске асыру үшін жағдайды нашарлатады. 

Жолсыздық проблемасын ауыл тұрғындары қатты сезінеді. Нашар жолдар өңірдің экономикалық дамуын және Ақтөбе агломерациясының қалыптасу процесін тежейтін елеулі тосқауыл болып табылады. 

Көлік инфрақұрылымында жергілікті жолдармен қатар елді мекендердегі жолдармен, көшелерді жарықтандырумен және қоғамдық көліктердің жұмысымен байланысты проблемалар бар. Мысалы, елді мекендерді жолдармен қамтамасыз ету деңгейі 62,8%, көшелерді жарықтандыру – 74,7% құрайды. Өңірде қоғамдық көлікпен қамтамасыз ету небәрі 58,4% құрайды. Проблемалар автобустардың жетіспеушілігі мен сапасына, сондай-ақ жүргізушілердің жетіспеушілігіне байланысты.

Облыс әкімдігінің бағалауы аясында тұрғындардың өздері Ақтөбе облысының қалалары мен ауылдарындағы өмір сапасы туралы не ойлайтынын білу қызықты болар еді. 2022 жылы "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ сарапшылары Азия даму банкімен бірлесіп Қазақстан өңірлеріндегі қала және ауыл тұрғындарының әл-ауқатын қабылдауда жалпыұлттық зерттеу жүргізді. Зерттеу нәтижелері бойынша аймақ тұрғындары инженерлік-көлік инфрақұрылымын орташа деңгейден жоғары деп бағалайды. Ақтөбеліктер электрмен жабдықтау, жылумен жабдықтау және сумен жабдықтау сапасын жоғары бағалайды. Кәрізбен қамтамасыз ету бойынша сұрақтар бар (4-тен 2,6 балл). Облыс тұрғындары ең төменгі бағаны автомобиль жолдарының сапасына береді (4-тен 1,9 балл), бұл осы саладағы проблемалардың болуын растайды. Айта кету керек, ауылдардағы инфрақұрылымның барлық түрлері бойынша жағдай қалаларға қарағанда нашар.

Бағалау қорытындысы бойынша 29 елді мекен 80%-тен жоғары қамтамасыз етілу деңгейін көрсетті. Қамтамасыз етілудің ең жоғары деңгейі Мәртөк ауданының Мәртөк ауылында (93,4%) тіркелді. Ауыл аудан орталығы болып табылады. Қаланың тұрақты тұрғындарының саны 10 мыңнан асады. 

Сондай-ақ, облыстың әкімшілік орталығында Ақтөбе қаласында жоғары қамтылу байқалады (92,8%). Естеріңізге сала кетейік, 565 мың халқы бар Ақтөбе қаласы батыс өңірдегі ең ірі қала және Ақтөбе агломерациясының орталығы болып табылады.