Рейтинг көрсеткіштері не туралы айтады? «Сапалы білімге тең қолжетімділік»

Көрсеткіш сауалнама болып табылады, респонденттерге «Түлектердің ересек азаматтар ретінде өздерінің негізгі құқықтарын жүзеге асыруы үшін жеткілікті жоғары сапалы базалық білімге қаншалықты кепілдік беріледі?» деген сұраққа жауап беру ұсынылады және 0-ден 4-ке дейінгі межелік бойынша өлшенеді (0 – төмен, 4 – жоғары). Ақпарат көзі – «Демократияның түрлері» жобасы (V-Dem институты).

 

Сапалы білімге қол жеткізу бойынша көшбасшылар – Норвегия, Жапония, Исландия, Швейцария және Мальта.

Білім сапасы бойынша SPI-дегі Қазақстанның төмен нәтижелері ұлттық деректер көзінің деректерімен расталады.

 

Осылайша, 2023 жылы ҚР СЖРА ҰСБ «Халықтың өмір сүру сапасы» сауалнамасының нәтижелері халықтың барлық деңгейдегі білім сапасына төмен қанағаттанушылығын көрсетеді. Бұл ретте SPI-де сұрақ қоюдан айырмашылығы – білім сапасы ашылмайды. Демек, әрбір респондент «сапа» ұғымын өзінше түсіндіреді.

Айта кету керек, 2022 жылдың нәтижелерімен салыстырғанда респонденттердің білім сапасына қанағаттануға қатысты пікірлерінің жақсарғаны байқалады. Бұл ретте респонденттердің 42,1%-і (2023 жылы – 44,9%) сапасына қанағаттанған жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім бойынша барынша жақсару байқалады.

Білім беру саласындағы қызметтердің қолжетімділігіне келетін болсақ, үлкен қанағаттанушылықты атап өткен жөн. Осылайша, респонденттердің 59,7%-і орта білімнің қолжетімділігіне, 50,7%-і – мектепке дейінгі, 47,8%-і – орта кәсіптік, 41,9%-і – жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруге қанағаттанған.

 

 

Мысалы, Білім министрлігінің деректеріне сәйкес 2023 жылы 4-сынып арасында өткізілген бағалау қорытындысы бойынша орташа республикалық мән ең жоғары 30 балдан 16,87 балды құрады.

Бұл ретте 20 өңір арасында ең жоғары бағаны Қарағанды облысының оқушылары көрсетті – 19,31 балл, Атырау облысында ең төменгі бағаны көрсетті – 14,47 балл. Яғни, бастауыш мектепте оқушылардың жетістіктерінің нәтижелері өте төмен.

 

Жалпы, бағалау нәтижелері бойынша оқушылар терең түсінуді қажет ететін неғұрлым күрделі тапсырмаларды орындау кезінде қиындықтарға тап болатыны анықталды және бұл проблема «созылмалы» сипатта болады. Бұған қоса, білім алушылардың жетістіктерінде өңірлер арасында (шағын және толық жинақталған мектептер, гимназиялар, лицейлер және т.б.), сондай-ақ өңір ішіндегі қала-ауыл бөлінісінде алшақтық байқалады.

 

Мысалы, 4-сыныптар арасында ең жоғары нәтиже көрсеткен Қарағанды облысында 9-сыныптар арасындағы қорытынды орташа балл 40,28 балды құрады. Бұл ретте Атырау облысында орташа балл 31,96 балды құрады. Осылайша, 4 және 9-сыныптар арасындағы нәтижелер бір-бірімен байланысты және бастауыш сыныптардағы оқу олқылықтары жойылмайтыны, керісінше ұлғайып, жоғары сыныптарға ауысатыны анық.