Рейтинг көрсеткіштері не туралы айтады? «Сапалы білімге тең қолжетімділік»
25.12.2023
Бүгін біз әлеуметтік прогресс индексі (SPI) аясында қарастырылатын «Сапалы білімге тең қолжетімділік» көрсеткішіне тоқталамыз. Көрсеткіш сауалнама болып табылады, респонденттерге «Түлектердің ересек азаматтар ретінде өздерінің негізгі құқықтарын жүзеге асыруы үшін жеткілікті жоғары сапалы базалық білімге қаншалықты кепілдік беріледі?» деген сұраққа жауап беру ұсынылады және 0-ден 4-ке дейінгі межелік бойынша өлшенеді (0 – төмен, 4 – жоғары). Ақпарат көзі – «Демократияның түрлері» жобасы (V-Dem институты). Қазақстан 2022 жылы SPI-де 2,66 балмен 169 ел арасында 62-орынға ие болды. Алдыңғы индекспен салыстырғанда елдің мәні төмендеді (SPI 2021 – 2,76 балл), бұл ретте позиция 1 орынға жақсарды. ЕАЭО елдері арасында Қазақстан Беларусьті (53-орын) және Арменияны (60-орын), Ресейді (68-орын) және Қырғызстанды (85-орын) басып озады. Сапалы білімге қол жеткізу бойынша көшбасшылар – Норвегия, Жапония, Исландия, Швейцария және Мальта. Білім сапасы бойынша SPI-дегі Қазақстанның төмен нәтижелері ұлттық деректер көзінің деректерімен расталады. Осылайша, 2023 жылы ҚР СЖРА ҰСБ «Халықтың өмір сүру сапасы» сауалнамасының нәтижелері халықтың барлық деңгейдегі білім сапасына төмен қанағаттанушылығын көрсетеді. Бұл ретте SPI-де сұрақ қоюдан айырмашылығы – білім сапасы ашылмайды. Демек, әрбір респондент «сапа» ұғымын өзінше түсіндіреді. Жалпы, білім беру сапасына қанағаттанған респонденттердің үлесі:
Сонымен қатар, білім сапасына қанағаттанбаған респонденттердің үлесі елеусіз – орта есеппен 1,5%. Негізінен респонденттер білім сапасына ішінара қанағаттанғанын атап өтті (респонденттердің орта есеппен 33,3%-і) немесе жауап беруге қиналды (респонденттердің 17,4%-і). Айта кету керек, 2022 жылдың нәтижелерімен салыстырғанда респонденттердің білім сапасына қанағаттануға қатысты пікірлерінің жақсарғаны байқалады. Бұл ретте респонденттердің 42,1%-і (2023 жылы – 44,9%) сапасына қанағаттанған жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім бойынша барынша жақсару байқалады. Білім беру саласындағы қызметтердің қолжетімділігіне келетін болсақ, үлкен қанағаттанушылықты атап өткен жөн. Осылайша, респонденттердің 59,7%-і орта білімнің қолжетімділігіне, 50,7%-і – мектепке дейінгі, 47,8%-і – орта кәсіптік, 41,9%-і – жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруге қанағаттанған. Қазақстанда 2005 жылдан бастап оқыту сапасын бағалау бойынша зерттеу жүргізілуде – мақсаты төмен нәтижелі мектептерге қолдау көрсету болып табылатын білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингі. Мысалы, Білім министрлігінің деректеріне сәйкес 2023 жылы 4-сынып арасында өткізілген бағалау қорытындысы бойынша орташа республикалық мән ең жоғары 30 балдан 16,87 балды құрады. Бұл ретте 20 өңір арасында ең жоғары бағаны Қарағанды облысының оқушылары көрсетті – 19,31 балл, Атырау облысында ең төменгі бағаны көрсетті – 14,47 балл. Яғни, бастауыш мектепте оқушылардың жетістіктерінің нәтижелері өте төмен. Жалпы, бағалау нәтижелері бойынша оқушылар терең түсінуді қажет ететін неғұрлым күрделі тапсырмаларды орындау кезінде қиындықтарға тап болатыны анықталды және бұл проблема «созылмалы» сипатта болады. Бұған қоса, білім алушылардың жетістіктерінде өңірлер арасында (шағын және толық жинақталған мектептер, гимназиялар, лицейлер және т.б.), сондай-ақ өңір ішіндегі қала-ауыл бөлінісінде алшақтық байқалады. 9-сынып оқушыларының жетістіктері де төмен нәтиже көрсетті және орташа республикалық мән мүмкін 75 балдан 36,8-ді құрады. Мысалы, 4-сыныптар арасында ең жоғары нәтиже көрсеткен Қарағанды облысында 9-сыныптар арасындағы қорытынды орташа балл 40,28 балды құрады. Бұл ретте Атырау облысында орташа балл 31,96 балды құрады. Осылайша, 4 және 9-сыныптар арасындағы нәтижелер бір-бірімен байланысты және бастауыш сыныптардағы оқу олқылықтары жойылмайтыны, керісінше ұлғайып, жоғары сыныптарға ауысатыны анық. Жалпы, Қазақстанда білім беру сапасын арттыру мәселесі түбегейлі және пәрменді реформаларды талап етеді, ал SPI, СЖРА ҰСБ сауалнамасы және білім алушылардың жетістіктерін бағалаудың жыл сайынғы мониторингі нәтижелері өзекті проблемаларды анықтау үшін негізге айналуы тиіс.
Қарау саны: 820 |
|
|