Алатау Алматы үшін «қарсы магнит» бола ала ма?

2023 жылдың соңында Қазақстанда 20 миллионыншы тұрғын дүниеге келді – бұл біздің еліміз үшін тарихи көрсеткіш. Әдетте, демографиялық даму экономиканың өнімділігіне оң әсер етеді, сәйкесінше халық санының өсуі азаматтардың өмір сүру сапасының жақсаруымен, атап айтқанда базалық инженерлік және әлеуметтік қызметтерге қолжетімділікпен қатар жүруі керек.

Бүгінгі таңда Қазақстан халқы өсуінің "эпицентрі" ірі қалалар болып табылады, сондықтан соңғы 5 жылда қала тұрғындарының саны 10%-ке өсіп, 62%-ке жетті. «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ болжамдары бойынша 2030 жылға қарай Қазақстанда қалалану деңгейі кемінде 65%-ті құрайды, ("Экономикалық зерттеулер институты" АҚ 2023 жылғы әлеуметтік зерттеуінің нәтижесіне сәйкес әлеуетті мигранттардың жартысы Астана, Алматы және Шымкент қалаларына көшуді ойластыруда).

 

Соңғы 5 жылда Қазақстанда өмір сүру ұзақтығы 1,5 жылға ұлғайғанына қарамастан, денсаулық сақтау жүйесінде медициналық мекемелер мен жабдықтардың жоғары тозуы байқалады (50%-дан астам).

Мәлім болғандай, Қазақстанда халық санының өсуі республикалық маңызы бар қалалардың бақылаусыз өсуімен және басқа қалалардың тиісті өсу теңгерімсіздігімен қатар жүрді. Нәтижесінде, соңғы 5 жылда республикалық маңызы бар қалалардың халқы 21%-ке өсті және бүгінгі күні 4,7 млн. адамды құрайды. Осы кезеңде облыстық және аудандық маңызы бар қалаларда халық саны небәрі 10%-ке өсті және бүгінде шамамен 7,5 млн. адамды құрайды. 

Өңірлер бөлінісінде қалаланудың ең төмен көрсеткіштері Алматы және Шымкент ірі мегаполистерінің осы өңірлерге жақын болуынан туындаған Алматы — 16% және Түркістан — 24% облыстарында байқалады. 

Соңғы 10 жылда Шымкент қаласының халқы 74%-ке, ал Алматы қаласының халқы 46%-ке өсті. Облыстық маңызы бар қала мәртебесін алғаннан кейін Түркістан қаласы белсенді дами бастады. Мәселен, 2018-2023 жылдар аралығында қала халқының саны 35%-ке өсті (161,5 мың адамнан 220 мың адамға дейін), ал тұрғын үй ғимараттарының көлемі 6 еседен астам өсті.

Анықтама үшін: Алматы облысының аумағында 2008 жылдан бастап G4 City 4 жаңа серіктес қаласын дамыту жобасы іске асырылуда. G4 City – бұл ақылды қала, ол 4 заманауи тақырыптық ауданнан тұрады: Gate – іскерлік және қаржы орталығы, Golden – білім беру және медициналық хабтар, Growing – өнеркәсіптік және логистикалық хабтар, Green – Алматы-Қонаев автомагистралінің бойында орналасқан туризм және ойын-сауық орталығы. Қаланың жалпы ауданы 88 мың гектарды, халық саны 52,7 мың адамды құрайды.

Жалпы алғанда, Алатау жаңа қаласының экономикалық артықшылығы арнайы экономикалық аймақ (АЭА) құру арқылы экономикалық өсуді ынталандырудан көрінеді. Осылайша, "Алатау" АЭА аумағында 100 мыңнан астам жаңа жұмыс орнын құру мүмкіндігімен өнімнің 17 түрі бойынша 171 өндіріс жобасын орналастыру көзделіп отыр.