«Алатау қаласының құрылуы тұрғысынан Қазақстандағы агломерациялар және жаңа қалалар»

2023 жылдың басында Қазақстанда "Агломерацияларды дамыту туралы" заң қабылданды. Бұл заң ірі өңірлік құрылымдарға қатысты жалпы өңірлік саясатты айқындайды және үш қағидатқа негізделеді: экономикалық негізділік, келісімділік – теңдестірілген өңірлік саясат, әділеттілік – агломерацияға кіретін әкімшілік-аумақтық бірліктердің мүдделерін сақтау.

Бұған қоса, 2022 жылы Алматы облысында Қонаев қаласында жаңа облыс орталығы (ескі атауы Қапшағай) пайда болды. Дәлірек айтқанда, әкімшілік орталық Талдықорғаннан Қонаевқа көшіп, іс жүзінде жаңа әкімшілік орталықты Алматыға 3 есе жақындатты. 

Қабылданған саяси шешімнің логикасы келесі формуланы құрайды - жаңа әкімшілік орталық Алматы облысының теңгерімді әлеуметтік-экономикалық дамуына серпін беруі тиіс. Бұл тұрғыда Жетігенді Алатау қаласына айналдыруды да түсіну қажет.

 

Қазіргі уақытта Алматы мегаполисінің айналасында төрт ауданда Алматы облысы халқының 76%-ы тұрады, сондай-ақ халықтың тығыздығы жоғары (бүкіл облыс бойынша 4 есе көп). Алматы қаласына күнделікті маятниктік көші-қон күшейтілуде: сарапшылар бұл көші-қонды күніне 400 мың адамға бағалайды. Осылайша, жыл сайын Алматының және жақын маңдағы елді-мекендердің болашақ экономикалық дамуы мәселесі өзекті бола түсуде. Сонымен қатар, Алматының халқы соңғы 10 жылда 46%-ке өскенін атап өткен жөн. Шеттердің тез әрі кейде ретсіз өсімі де байқалады. Қалалардағы өмір сапасы рейтингінің қорытындысы бойынша алматылықтар мәселелерінің бірі қала мәселесі ретінде шет аймақтардың ретсіз дамуын көрсетеді.

 

Жаңа Алатау қаласының, сондай-ақ әкімшілік орталықтың - Қонаев қаласының экономикалық дамуын біртұтас тұтастық және ірі агломерация шеңберінде Алматы мегаполисінің болашақ дамуының ықтимал баламалы нұсқасы ретінде қарастыру қажет.

 

"Агломерацияны дамыту туралы" Заңға сәйкес жаңа Алатау қаласына арналған G4-city қайта форматталған жобасынан басқа, жергілікті агломерация кеңесі 5 жылдық мерзімге әзірлейтін Агломерацияны дамытудың кешенді жоспарын қабылдау көзделгенін атап өткен жөн. Орталық деңгейде бұл жоспарды ҚР Үкіметі қарайтын болады. Жоспар Алматы облысының Алматы мегаполисіне тікелей жақын орналасқан елді-мекендерін қамтуы тиіс екені анық.

Халықтың жоғары тығыздығы, жыл сайынғы оң демографиялық өсім өңірдегі әлеуметтік-экономикалық процестерге әсер ететіні даусыз. Мысалы, Euromonitor болжамы бойынша 2021-2025 жылдар ішінде Алматы Қазақстанның ең ірі қаласы болып қала бермек. Қала болжамды кезеңде 7,1%-ке өсіп, 2025 жылы 2,4 миллионға жуық халық санына дейін жетеді деп болжануда. Өсу қарқыны, халықтың 3,4%-ға өсімі болжанатын Азия-Тынық мұхиты аймағына қарағанда, едәуір жоғары.