Өңірлік стандарттар жүйесіне біздің аймақтар қаншалықты сәйкес келеді?

Батыс Қазақстан облысы - еліміздің дамыған индустриалды-аграрлық өңірлерінің бірі. Бұл Еуропада тұтастай орналасқан Қазақстанның жалғыз аймағы. Өңірде әлемдегі ең ірі Қарашығанақ мұнай-газ конденсаты кен орны жұмыс істейді.

Мұнай өңдеу, машина жасау, кеме жасау салалары, тамақ өнімдерін өндіру және құрылыс индустриясы дамыған. Ыңғайлы географиялық орналасуы өңірге айтарлықтай көліктік-логистикалық әлеуетті қамтамасыз етеді.

Алайда, қолда бар әлеуетке қарамастан, облыста халықтың өмір сүру сапасының ең төмен көрсеткіштерінің бірі байқалады. 2022 жылдың қорытындысы бойынша өңірлік стандарттар жүйесі бойынша объектілермен және қызметтермен (игіліктермен) қамтамасыз ету деңгейі 50,7% құрады. Еліміздің 20 өңірінің ішінде облыс 19-шы орында. Облыстың мұндай төмен позициясының себебі неде? Осы аймақ тұрғындарының өмір сүру сапасын талдаудан қандай қорытынды жасауға болады?

Әлеуметтік инфрақұрылымнан бастайық. Талдау көрсеткендей, өңірде әлеуметтік объектілермен қамтамасыз ету жөнінде өте жақсы көрсеткіштер бар. Білім, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт және т.б. салаларда инфрақұрылыммен жоғары қамтамасыз етілгендігі атап өтілді. Алайда өңір апатты объектілердің болуымен, кейбір әлеуметтік мекемелерге күрделі жөндеу жүргізу қажеттілігімен, материалдық-техникалық базаны жаңарту қажеттілігімен, сондай-ақ қолда бар қуаттардың жетіспеушілігімен байланысты белгілі бір проблемаларға тап болады.

Білім беру саласында білім объектілерімен қамтамасыз ету деңгейі 96,5% құрайды. Сонымен қатар, білім берудің барлық деңгейлерінде жоғары қауіпсіздік байқалады. Балабақшамен қамтамасыз ету 97,5%, мектеппен – 93,8%, колледжбен – 99,4% құрайды.

 

Мектепке дейінгі білім беруде балабақшаларда орын тапшылығы проблемалары әлі де өзекті. Облыста барлығы 527 мектепке дейінгі мекеме жұмыс істейді. Ал 1 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту 84,3% құрайды (республика бойынша-81,8%), бұл ретте балабақшаға қымбат жолдама алуға кезекте 9,6 мың бала тұр.

Орталық коммуникациялар қызметінің алаңында өткен баспасөз мәслихатында өңір басшысы Нариман Төреғалиев білім беруді дамыту бойынша қандай жұмыстар жүргізіліп жатқанын айтып берді: «Апатты мектептер, үш ауысымды оқыту, оқушы орындарының тапшылығы мәселелерін түбегейлі шешу үшін 32 млрд. теңгеге 27 мектептің құрылысы жүргізілуде. 4 мектеп пайдалануға берілді, жыл соңына дейін 12 мектептің құрылысы аяқталады. МТБ-ны нығайту бойынша жұмыс жалғасуда: мектептерде 2,3 млрд теңгеге 114 заманауи пәндік кабинет жабдықталды, 62 ауылдық мектеп үшін қажетті құралдар мен жиһаз сатып алынды.».

Батыс Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2022 – 2025 жылдарға арналған Кешенді жоспары аясында білім беру саласында 74 жаңа мектеп, оның ішінде 51 модульдік мектеп салу жоспарланғанын айта кету керек.

Денсаулық сақтау саласында қалалық жерлерде де, ауылдарда да проблемалар бар. Қалаларда медициналық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету 93,4%, ауылдарда – 92,8% құрайды. Медициналық еөрсетілетін қызметтердің сапасына ауылдық жерлердегі емдеу мекемелерінің шектеулі қолжетімділігі, олардың техникалық жарақтандырылмауы теріс әсер етеді.

Сонымен қатар, облыста 2 медициналық мекеме апатты жағдайда, 52-күрделі жөндеуді қажет етеді. Бұл ретте қосымша 83 медицина объектісін  салу қажет.

Әлеуметтік қамсыздандыру саласында объектілермен қамтамасыз ету деңгейі орта есеппен 93,4% құрайды. ССУ объектілер саны (уақытша болу ұйымдары және психоневрологиялық патологиясы бар балалар мен ересектерге арналған стационарлық және жартылай стационарлық үлгідегі қарттар үйі және т. б.) 7 бірлікті құрайды.

Мәдениет және спорт саласында объектілермен қамтамасыз ету деңгейі орта есеппен 98,7% құрайды: кітапхана – 99,3%, дене шынықтыру-сауықтыру кешендері – 99,2%, мәдени-демалыс ұйымдары – 96%, музей – 100%.

Мәдениет және спорт саласында көрсетілетін қызметтердің сапасына материалдық-техникалық базаның жинақталмауы, бірқатар объектілердің авариялық және тозған жай-күйі сияқты проблемалық мәселелер әсер етеді. Облыста барлығы 6 мәдени-демалыс ұйымы апатты жағдайда, 35 мәдени-спорт ұйымының объектісі күрделі жөндеуді, ал 48-і материалдық-техникалық базаны жақсарту талап етіледі. Бұл ретте қосымша 25 мәдени-спорттық объект салу қажет.

Өңірдің инженерлік инфрақұрылымында объектілермен қамтамасыз етудің айтарлықтай жоғары көрсеткіштері байқалады. Облыстың елді мекендерін жылумен қамтамасыз ету деңгейі 100% (қалаларда), орталық сумен жабдықтау – 99,7%, электрмен жабдықтау – 87,7% құрады.

Елді мекендерді кәрізбен қамтамасыз ету проблемалы болып табылады. Мәселен, елді мекендерді орталық кәрізбен қамтамасыз ету деңгейі небәрі 55,6% құрайды.

Облыстың нағыз қиыншылығы - жергілікті жолдардың жағдайы. Облыста автомобиль жолдарының сапасы ел бойынша ең төмен көрсеткішке ие. Өздеріңіз білетіндей, сапалы жолдар экономикалық өсу мен халықтың әл-ауқаты басты шарттарының бірі болып табылады. Облыстағы жергілікті жолдардың 60% астамы қанағаттанарлықсыз жағдайда.

Осы жылдың қыркүйек айында Астанада өткен брифингте КМ басшысы Марат Қарабаев Батыс Қазақстан облысын жол сапасы бойынша аутсайдер деп атады. Облыстағы жергілікті жолдармен қатар елді мекендердегі жолдармен де күрделі проблемалар бар. Мәселен, 2022 жылы елді мекендерді қатты жабыны бар көше желісімен қамтамасыз ету деңгейі небәрі 46,2% құрады.

Бағалау нәтижелері бойынша 37 елді мекенде 80% жоғары қамтамасыз ету деңгейі байқалды. Қамтамасыз етудің ең жоғары деңгейі Казталовка ауылында (96,5%) тіркелген, халық саны 5,3 мың адам. Сондай-ақ, халықтың саны 40,8 мың адам болатын Ақсай қаласында (95,2%) жоғары қамтылу байқалды.

Инфрақұрылыммен қамтамасыз етілуі жоғары елді мекендердің қатарына Достық ауылы (91,3%), Чапаев ауылы (90,2%), Амангелді ауылы (90,1%), Тасқала ауылы (89,9%), Жымпиты ауылы (89,8%), Қаратөбе ауылы (88,5%), Хан ордасы ауылы (88,2%) кірді.

Объектілермен және игіліктермен қамтамасыз етудің ең төмен деңгейі (18% төмен) Аққайнар, Өркен ауылдарында, Сұлусай разъезі, Қызылбас, Қысықсай, Еменжар, Талдыбұлақ, Ақ бидай, Алмалы, Аққозы, Қосбаз, Қоскөл, Темірбек, Сұлукөл, Алмалы ауылдары атап өтілді.