Әлемде сары экономиканың дамуы: Қазақстан өңірлеріне арналған ұсынымдар

20.03.2024

Түс психологиясы саласындағы зерттеулерге сәйкес, «сары» түс сыни ойлаудың, шығармашылықтың және шабыттың түсімен байланысты, сондықтан ғылымға, технологияға және шығармашылыққа негізделген өндіріс «сары» экономика деп аталды.

Анықтама үшін: Америкааралық даму банкі (ААДБ) жасампаз (немесе «сары») экономиканы «идеяларды зияткерлік меншік объектілері ретінде пайдаланатын немесе пайдалана алатын мәдени және креативті тауарлар мен қызметтерге айналдыратын қызмет түрлері тобы» ретінде анықтайды. ЮНКТАД (БҰҰ) шығармашылық экономиканы адам шығармашылығының, идеялардың, зияткерлік меншіктің, білім мен технологияның өзара әрекеттесуі, яғни адамның шығармашылық белсенділігіне негізделген экономика ретінде анықтайды. БҰҰ қолданыстағы тәсілдеріне сәйкес креативті индустрияларға 14 бағыт кіреді: дизайн, өнер, сән, кино, музыка, медиа, компьютерлік графика, білім және зияткерлік қызметке негізделген басқа да бағыттар.

Соңғы жылдары «сары» экономика салалары әлемдік экономикаға елеулі үлес қосып келеді және қарқынды өсуде, осылайша сектор әлемдік ЖІӨ-нен шамамен 3,1% тиесілі. Осылайша, «сары экономика» тауарлары 3%, ал қызметтер экспорттың жалпы көлемінен 21% құрады. Осылайша, 2020 жылы «сары экономика» тауарларының әлемдік экспорты 524 млн АҚШ долларына дейін, ал қызметтердің әлемдік экспорты 1,1 трлн АҚШ долларына дейін өсті.

2011 жылдан бері дамушы елдер дамыған елдерге қарағанда «сары экономика» тауарларын көбірек экспорттады.

Мысалы, 2020 жылы «сары» тауарлардың ең ірі экспорттаушылары:

Қытай (169 миллиард АҚШ доллары);
АҚШ (32 миллиард АҚШ доллары);
Италия (27 миллиард АҚШ доллары);
Германия (26 миллиард АҚШ доллары).

Әлемдік саудада «сары» тауарлар басым:

дизайн тауарлары - 62,9%;
жаңа медиа-технологиялар тауарлары - 13,4%;
көркем қолөнер бұйымдары - 8%;
бейнелеу өнері туындылары - 6,2%;
баспа өнімдері - 5,4%;
аудиовизуалды материалдар - 3,1%;
орындаушылық өнер өнімдері - 1%.

Егер дамушы елдер «сары» экономика тауарларын көбірек экспорттаса, онда дамыған елдер «сары экономика» қызметтерінің барлық экспортынан 82,3% құрайтын «сары» қызметтерді едәуір көп экспорттайтын болады.

2020 жылы «сары» қызметтердің ірі экспорттаушылары:

АҚШ (206 миллиард АҚШ доллары);
Ирландия (174 миллиард АҚШ доллары);
Германия (75 миллиард АҚШ доллары);
Қытай (59 миллиард АҚШ доллары);
Ұлыбритания (57 миллиард АҚШ доллары).

«Сары» экономика қызметтерінің әлемдік саудасында басым:

бағдарламалық қамтамасыз ету саласындағы қызметтер - 39,3%;
зерттеулер мен әзірлемелер - 33,2%;
жарнама қызметтері, нарықты зерттеу және сәулет қызметтері - 14,8%;
аудиовизуалды қызметтер - 8,6%;
ақпараттық қызметтер - 3,5%;
мәдениет, демалыс және мұра саласындағы қызметтер - 0,5%.

Қазақстан өңірлеріне арналған ұсынымдар

Қазақстанда креативті немесе «сары» экономика дамуының өңірлік диспропорциясы байқалады. Мысалы, 2021 жылы Қазақстанда креативті индустрияның кейбір салаларының қызмет көрсету көлемі 628,5 млрд. теңгені құрады, соның ішінде 81,4%-і Алматы және Астана қалаларына тиесілі болды.

Өңірлерде креативті («сары») экономиканың дамуындағы түбегейлі айырмашылықтар шығармашылық өсу үшін инфрақұрылымның болуы/болмауы болып табылады. Сондықтан креативті индустрияларды дамытуда Алматы және Астана қалаларында елеулі артықшылықтар бар.

Қазақстан өңірлерінде «сары» экономиканы дамыту үшін:

кино және ТВ студиялары сияқты «зәкірлік» ұйымдарды дамыту;
шығармашылық нысандарды (галереялар, театрлар және т.б.) танымал ету;
жастар арасында шығармашылықтың дамуын ынталандыратын оқу орындарын қолдау;
жылжымайтын мүлікті пайдалану, атап айтқанда, тасталған объектілерді коворкинг аймағына немесе шығармашылық шеберханаларға жаңарту.

Қарау саны: 524
Сақталған: 20.03.2024

Төрағаның блогы Әлемдегі жаңалықтар Қазақстан экономикасының оқиғалары Институттың жаңалықтары Пікір айдары National Economy: MONITOR Journal of Economy and Finance Пікір-талас клубы Сауалнама

	2024
Қаң	Ақп	Нау	Сәу
Мам	Мау	Шіл	Там
Қыр	Қаз	Қар	Жел

	2023
Қаң	Ақп	Нау	Сәу
Мам	Мау	Шіл	Там
Қыр	Қаз	Қар	Жел

	2022
Қаң	Ақп	Нау	Сәу
Мам	Мау	Шіл	Там
Қыр	Қаз	Қар	Жел

	2021
Қаң	Ақп	Нау	Сәу
Мам	Мау	Шіл	Там
Қыр	Қаз	Қар	Жел

	2020
Қаң	Ақп	Нау	Сәу
Мам	Мау	Шіл	Там
Қыр	Қаз	Қар	Жел

	2019
Қаң	Ақп	Нау	Сәу
Мам	Мау	Шіл	Там
Қыр	Қаз	Қар	Жел