Климаттың өзгеруіне байланысты күн мен түннің температура айырмашылығының жоғарылауы
26.04.2024
Жер бетіндегі жаһандық орташа температураның жоғарылауы антропогендік климаттың өзгеруінің негізгі белгілерінің бірі болып табылады. Дегенмен, бұл процесс күні бойы біркелкі емес және ХХ ғасырдың екінші жартысында түнгі температура күндізгі температураға қарағанда тезірек көтерілді. Алайда, халықаралық ғалымдар тобының соңғы зерттеуі (Чалмерс технологиялық университеті, Гетеборг университеті, Пекин педагогикалық университеті, Калифорния Сан-Диего университеті, Сунь Ятсен университеті, Хохай университеті, Пекин университеті және Қытай ғылымдар академиясы) динамиканың өзгергенін көрсетті: 1990 жылдардан бастап күндіз жылыну күшейе түсті. Бұл ауысым күн мен түн арасындағы температураның айырмашылығы артып келе жатқанын көрсетеді.  Зерттеудің бастапқы мақсаты түнгі жылыну күндізгіден асып кеткен кезде бұрын байқалған құбылысты растау болды. Алайда, бұл тенденция тоқтап қана қоймай, қазіргі заманғы бақылау деректер жиынтығына негізделген деректер соңғы үш онжылдықта жылынудың осы бастапқы моделінің толық өзгеруін көрсетеді. Құрлықтың көп бөлігі (81%) 1961-1990 жылдар аралығында үлкен түнгі жылынуды бастан өткергені анықталған болатын. 1991 жылдан 2020 жылға дейінгі келесі кезеңде ауысым болды: жердің 70%-не үлкен күндізгі жылыну байқалады. Бұл өзгерістің ең ықтимал түсіндірмесі, 1980 жылдардың аяғынан бері байқалып келе жатқан «ғаламдық ағарту» деп аталатын құбылыс болып табылады. Бұл құбылыс бұлттылықтың төмендеуімен байланысты, бұл Жер бетіне күн сәулесінің көбірек санының түсуіне әкеледі. Бұл, өз кезегінде күндізгі температураның жоғарылауына және күндізгі және түнгі температура арасындағы айырмашылықтың жоғарылауына әкеледі. «Ғаламдық ағарту» бұлтсыз және бұлтты атмосфера арасындағы күрделі өзара әрекеттесуге, сондай-ақ аэрозольдер деп танылатын атмосферадағы ұсақ бөлшектердің әсерімен түсіндіріледі. Бұл аэрозольдер табиғи себептерден, сондай-ақ қазба отындарын жағу нәтижесінен пайда болуы мүмкін. Күн мен түн арасындағы температураның үлкен айырмашылығы ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігіне, өсімдіктердің өсуіне, жануарлардың әл-ауқатына және адам денсаулығына әсер етуі мүмкін. Күндізгі және түнгі температура арасындағы айырмашылықтың артуы ауыл шаруашылығына айтарлықтай әсер етеді. Айтарлықтай жоғары күндізгі температуралар фотосинтездің жоғарылауына және өсімдіктердің өсуіне ықпал етеді, бірақ артық жылу дақылдарды күйзеліске ұшыратуы мүмкін. Температура режимінің өзгеруі құрғақшылық немесе артық ылғалдылық проблемаларын күшейту арқылы топырақ пен өсімдіктердің су балансына әсер етуі мүмкін. Дақылдардың өнімділігі мен сапасы біркелкі емес өсуіне және қоректік заттардың қамтудағы өзгерістерге байланысты зардап шегуі мүмкін. Температураның жоғарылауы зиянкестер мен аурулардың таралуын тездетуі мүмкін. Алынған жаңа бақылау күндізгі және түнгі температураның ауытқуы әсер ететін әртүрлі салалардағы стратегияларды түзетудің маңыздылығын көрсетеді. Ең алдымен, ауыл шаруашылығында су балансы мен өнімділіктің өзгерістерімен күресу үшін топырақты өңдеу мен дақылдарды басқарудың бейімделу әдістерін әзірлеу қажет. Күндізгі және түнгі температура айырмашылығының жоғарылауы жүрек соғу жиілігі мен қан қысымының жоғарылауына әкелуі мүмкін экологиялық стресстің бірі болып саналады, нәтижесінде жүрекке жүктеме, сондай-ақ өлім-жітім мен жүрек-қан тамырлары мен респираторлық аурулардың жиілігін артады. Денсаулық сақтау саласында халықтың денсаулығына жағымсыз әсерлерді азайту үшін жаңа климаттық жағдайларға бейімделу шараларын күшейту маңызды. Сондай-ақ экожүйелердегі өзгерістерге бейімделу және биоәртүрлілікті сақтау үшін орман шаруашылығын басқару стратегияларында өзгерістер қажет. Күндізгі және түнгі температурадағы жаһандық өзгерістердің әсері көпжақты сипатқа ие және кешенді тәсілді қажет етеді. Климаттың өзгеруінің адам өміріне және экожүйеге теріс әсерін азайту үшін әртүрлі салаларда бейімделу шараларын әзірлеу және ендіру қажет.
Қарау саны: 379 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
