COP29 Климаттық конференциясы: негізгі тақырыптар, үміттер мен қиындықтар
07.11.2024
Климаттың өзгеруі жөніндегі БҰҰ ұйымдастырған тараптар конференциясы (COP29) 2024 жылдың 11-22 қараша аралығында Әзірбайжанның Баку қаласында өтеді. Конференция барысында 190-нан астам елдің өкілдері, ғалымдар, белсенділер және экология мен тұрақты даму саласындағы сарапшылар жиналады. Осы маңызды халықаралық саммитте жаһандық парниктік газдар шығарындыларын азайту, климаттық жобаларды қаржыландыру және климаттық өзгерістерге бейімделу шаралары талқылануы күтілуде. Соңғы бір жылда климаттық жағдайлар нашарлады: жаһандық және мұхиттық температуралар рекордтық деңгейге жетті, Париж келісімінде белгіленген 1,5 °C шегі де асылды. Атмосферадағы көмірқышқыл газы мен метан деңгейі тарихи максимумға жетіп, қазба отын өндірісі арта түсуде. Конференцияның басты тақырыптарының бірі климаттық әрекеттерді қаржыландыру болмақ. COP29 күн тәртібіндегі маңызды мәселе – жаңа ұжымдық қаржыландыру мақсаты (NCQG - new collective quantified goal). 2009 жылы COP15 конференциясында (Копенгагенде) дамыған елдер 2020 жылға дейін дамушы елдердің климаттық шараларын қолдау үшін жылына 100 миллиард АҚШ долларын бөлуге келіскен болатын. 2015 жылы Париж келісіміне сәйкес бұл мақсатты 2025 жылға дейін жалғастырып, одан кейін дамушы елдердің қажеттіліктері мен басымдықтарын ескере отырып, ең төменгі деңгейден жылына 100 миллиард доллардан кем болмайтын жаңа қаржылық мақсатты белгілеу туралы шешім қабылданды. Бұл міндет ұзақ уақыт бойы қаржыландырылмай келді, сондықтан оның жаңартылуы қажет. COP29-да климаттық өзгерістердің салдарын жұмсарту және оларға бейімделу үшін миллиардтаған доллар қажет болып отырған елдерге арналған үлкен әрі ашық қаржыландыру механизмін талқылау жоспарлануда. Дамушы елдер сонымен қатар COP28 конференциясында (Дубайда) құрылған «Залалдар мен шығындарды өтеу қоры» бойынша нақты шешімдерді күтуде. Бұл қор табиғат апаттарынан зардап шеккен елдерге қаржылық қолдау көрсетуі тиіс, бірақ әзірге ол алушылардың үмітін ақтамады. Тек соңғы алты айда экстремалды ауа райы жағдайларынан 41 миллиард доллар көлемінде шығын келгенін ескерсек, бірлескен әрекеттердің шұғыл қажеттілігі анық. Климаттық қаржыландырудан басқа, Конференцияда көміртегі нарықтары ережелерін талқылау және бекіту маңызды тақырып болады. Париж келісімінің 6-бабы көміртегі нарықтарына қатысты мәселені қамтиды, алайда бұл мәселе он жылға жуық шешімін таппай келеді. COP29-да елдер көміртегі нарықтары үшін механизмдерді соңғы рет бекітуді көздеп отыр, бұл елдерге көміртегі шығарындыларын азайту мақсаттарына қол жеткізу үшін нарықтық құралдарды пайдалануға мүмкіндік береді. Ережелер көміртегі нарықтарына қаржыландыру ағындарын көбейтіп, компаниялардың экологиялық іс-әрекеттерін жалған көрсету («гринвошинг») қаупін азайтуға ықпал ететін болады. Париж келісімінің 6-бабы екі негізгі механизмді қамтиды: «Көміртегі квоталарымен сауда жасау механизмі» және «Шығарындыларды өтеу механизмі». Көміртегі квоталарымен сауда жасау механизмі елдерге көміртегі бірліктерімен сауда жасауға мүмкіндік береді. Бұл бір ел үшін шығарындыларды азайту оңай әрі арзан болғанда, экономикалық ынталандырулар жасауға мүмкіндік береді. Шығарындыларды өтеу механизмі елдерге ормандарды сақтау және жаңартылатын энергияны енгізу сияқты жобаларды қолдау арқылы басқа елдердегі шығарындыларды азайтып, өтемдік кредиттер алуға мүмкіндік береді. Көміртегі нарықтары механизмдерін келісілген ережелерсіз қолдану нәтижелері фрагменттеліп, тиімділігі аз болады. Сондықтан Конференция барлық елдер өз міндеттемелеріне тиімді әрі ашық қол жеткізе алатындай жалпы ережелер, стандарттар және механизмдерді бекітуде маңызды рөл атқарады. Көміртегі нарығының механизмдері халықаралық квоталар саудасы арқылы ғаламдық шығарындыларды азайту шығындарын 2030 жылға қарай 30-50%-ға төмендетуге көмектесуі мүмкін. Көміртегі нарықтары ережелерін бекіту климаттық жобаларды, әсіресе дамушы елдердегі жобаларды қаржыландыру ағындарын айтарлықтай арттыра алады. 2022 жылы жаһандық көміртегі нарығы шамамен 850 миллиард АҚШ долларына бағаланды, ал жаңа ережелерді бекіту табиғи экожүйелерді қолдау және шығарындыларды азайтуға бағытталған қосымша инвестицияларды тартуы мүмкін. Көміртегі нарықтары ережелерінің болмауы компаниялар өздерін қоршаған ортаға пайдалы әрекет етіп жатқандай көрсеткенімен, шын мәнінде тек формалды ғана әрекет ететін («гринвошинг») жағдайларға алып келуі мүмкін. 6-бап бойынша жалпы стандарттар мен талаптарды бекіту көміртегі кредиттерін ашық етіп, әрбір кредиттің нақты шығарындыларды азайтуды қамтитынына кепілдік береді. Көміртегі нарықтарының көптеген артықшылықтарына қарамастан, елдер келіссөздер барысында бірнеше қиындықтарға тап болады:
Бакуде өтетін Конференцияда елдерге неғұрлым нақты міндеттемелер қабылдауға мүмкіндік беретін көміртегі нарықтарының ережелерінің жаңартылған жобалары ұсынылады деп күтілуде. Бұл ережелер шығарындыларды тұрақты түрде азайтуға бағытталған жаһандық көміртегі жүйесінің негізін қалауы мүмкін. Жаһандық көміртегі нарықтарын әзірлеу және енгізу бойынша әлемдік күш-жігер аясында Қазақстан да осы механизмдерге белсенді қатысуды көздейді. Табиғи ресурстардың мол қоры және парниктік газ шығарындыларының едәуір көлемі бар ел ретінде Қазақстан халықаралық климаттық бастамаларға қатысудың маңыздылығын түсінеді. Климаттық стратегиясы аясында ел қазірдің өзінде төмен көміртекті экономикаға көшу үшін шығарындылар квотасымен сауда жүйесін енгізу және энергия балансында жаңартылатын энергия үлесін арттыру жобаларын қолдау сияқты қадамдар жасады. Сонымен қатар, Қазақстан жергілікті климаттық жобаларды жүзеге асыру арқылы алынған кредиттерді халықаралық платформаларда ұсыну арқылы жаһандық көміртегі нарықтарынан пайда көре алады. Бұл ұлттық шығарындыларды азайту мақсаттарына қол жеткізуді ғана емес, сонымен қатар қосымша инвестициялар мен «жасыл» технологиялардан түсетін кірістерді арттыру арқылы жаңа экономикалық мүмкіндіктер жасайды. Елдің көміртегі нарықтары ережелерін талқылауға қатысуы оны жауапты серіктес ретіндегі халықаралық имиджін нығайтып қана қоймай, ұлттық тұрақты даму стандарттарын да көтеруі мүмкін. Ортақ ережелерді бекіту Қазақстанға климаттық мақсаттарға қол жеткізу үшін нарықтық механизмдерді неғұрлым белсенді пайдалануға мүмкіндік береді, бұл ел үшін де, әлемдік қауымдастық үшін де айтарлықтай пайда әкеледі.
Қарау саны: 37 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
