Қазақстан минералдық ресурстардың ең бай қоры бар елдердің бірі болып табылады. Бұл тау-кен өндіру өнеркәсібін ел экономикасының негізгі салаларының бірі ретінде айқындайды. Түсті және қара металдар, сирек жер металдары, көмір және басқа да пайдалы қазбалардың кең кен орындары ірі, шағын және орта бизнесті дамытуға айтарлықтай әлеует қалыптастырады.
Бүгін «ШОБ сандармен айдарында
тау-кен өндіру өнеркәсібі мен карьерлерді игеру саласына назар аударамыз. Бұл
сала басқа экономикалық салалар үшін шикізат базасын қамтамасыз етуде және
Қазақстанның экспорттық әлеуетін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
2024 жылғы 1 қарашадағы жағдай
бойынша тау-кен секторында 6 160 шағын және орта кәсіпкерлік субъектісі
тіркелген, олардың 83,5%-ы жұмыс істейді. Бұл сектордағы белсенді ШОБ субъектілерінің
үлесі республика бойынша белсенді ШОБ-тың жалпы санының небәрі 0,2%-ын құрайды.
Өткен жылмен салыстырғанда
көрсеткіштің 5,5%-ға аздап төмендеуіне қарамастан, салада өндірілген өнімнің
жалпы көлемі 1,6 трлн теңгені құрады. Өндіріс көлемінің өсуі минералдық шикізат
өндірісінің жандануымен және өңдеу қуаттарының кеңеюімен байланысты.
Тау-кен өндіру өнеркәсібі шамамен 42
мың адамды жұмыспен қамтып отыр. Бұл көрсеткіш басқа салаларға қарағанда төмен
болғанымен, еңбек өнімділігі жоғары деңгейде. 2024 жылдың бірінші
жартыжылдығының қорытындысы бойынша тау-кен секторындағы ШОБ жұмыскерінің
орташа өнім шығарылымы 38,4 млн теңгені құрады.
Осыдан байқалғандай, салыстырмалы
түрде шағын үлесіне қарамастан, тау-кен өндіру өнеркәсібі жоғары өнімділік пен
экономикаға айтарлықтай үлес қосып отыр. Ағымдағы жылдың 3-тоқсанының
қорытындысы бойынша бұл саланың елдің ЖІӨ-дегі үлесі 13,2%-ды құрады, бұл оның
Қазақстан экономикасы үшін стратегиялық маңыздылығын көрсетеді.
Экологиялық аспектілерге ерекше
назар аударылады. Қазақстан «жасыл экономика» тұжырымдамасын белсенді дамытуда,
бұл инновациялық технологиялар мен тұрақты даму тәжірибелерін енгізуге
ынталандырады. Осыған байланысты, қалдықтарды қайта өңдеу және энергия тиімді
шешімдерді енгізу саласында жұмыс істейтін шағын және орта бизнесті қолдау
маңызды бағыт болып отыр.
Интеграцияланған
кешендерді құру тәжірибесі де атап өтуге лайық, онда шағын кәсіпорындар қосымша
құн тізбегіне, шикізатты өңдеуден бастап, дайын өнім шығаруға дейін қатысады.
Қарағанды облысы – Қазақстанның жетекші өнеркәсіптік өңірі, мұнда шикізат
өндіруден бастап, оны терең өңдеуге дейінгі толық циклді қамтитын өнеркәсіптік
кластерлер белсенді дамуда. Өңірде жұмыс орындарын құруға және экономикалық өсуге
ықпал ететін жаңа өндірістерді құру мен қолданыстағыларды жаңғыртуға
бағытталған инвестициялық жобалар жүзеге асырылды.
Мысал ретінде, Қарағандыда 2021 жылы
заманауи технологиялармен жабдықталған байыту фабрикасын іске қосқан Qaz Carbon
компаниясын атап өтуге болады. Бұл мысалдар ШОБ-тың тәуелсіздігін сақтай
отырып, ірі салалық жобаларға тиімді интеграциялана алатынын көрсетеді.
Осылайша, тау-кен өндіру өнеркәсібі
мен карьерлерді игеру Қазақстан экономикасында маңызды рөл атқарып, ШОБ-ты
дамытуға, еңбек өнімділігін арттыруға және елдің экспорттық әлеуетін
әртараптандыруға мүмкіндік береді. Алдағы уақытта бұл саланың инвестициялар,
цифрлық технологияларды енгізу және «жасыл» бастамаларды дамыту арқылы өсуі
күтілуде.
