Климаттың өзгеруі және азық-түлік қауіпсіздігі

Климаттың өзгеруі – қазіргі заманның ең өзекті мәселелерінің бірі. Ол өмірдің барлық салаларына, соның ішінде азық-түлік қауіпсіздігіне де айтарлықтай әсер етеді. Климат өзгерген сайын ғалымдар әлемдік азық-түлікпен қамтамасыз ету жүйесіне төнген қауіп туралы дабыл қағуда. Климаттың өзгеруі ауыл шаруашылығы, балық аулау және мал шаруашылығы сияқты салаларға елеулі әсерін тигізуде. Бұл жағдай оның салдарын азайту мен бейімделуге бағытталған жедел әрекеттерді талап етеді.

Ауыл шаруашылығының өзгерістерге бейімделуі

Климаттың өзгеруі ауыл шаруашылығына тікелей ықпал етеді. Болжаулар бойынша, 2050 жылға қарай орташа жаһандық температура 1,5–2°C-қа жоғарылауы мүмкін. Бұл ауыл шаруашылығы үшін жағдайларды түбегейлі өзгертеді.

Казахстандағы болжамдар:
ПРООН (2020) деректері бойынша, Қазақстанда бидай өнімділігінің экономикалық шығындары 2030 жылға қарай қазіргі әлеуеттің 33%-ын құрауы мүмкін (457 млрд теңге, 2019 жылғы бағамен). 2050 жылға қарай бұл шығындар 12%-ға (608 млрд теңге) дейін төмендеуі мүмкін. Сонымен қатар, күнбағыс тұқымының өнімділігіне климаттың жылынуының жағымды әсері байқалуы мүмкін. Өндіріс көлемі 2030 жылға қарай 8%-ға (шамамен екі миллиард теңге) және 2050 жылға қарай 4%-ға (шамамен бір миллиард теңге) артады деп болжануда.

Балық аулау мен су ресурстарына әсері

Климаттың өзгеруі мұхиттардың температурасының көтерілуіне және олардың қышқылдануына әкеледі. Бұл балықтардың миграциялық жолдарына және көбеюіне әсер етіп, уловтардың азаюына себеп болуы мүмкін. ЮНЕСКО-ның «2024 жылғы Әлемдік мұхит жағдайы» баяндамасында, 1960 жылдардан бастап мұхит 2% оттегісін жоғалтқаны және 500-ден астам «өлі аймақтардың» пайда болғаны көрсетілген.

Мал шаруашылығының мәселелері

Мал шаруашылығы да климаттың өзгеруінен зардап шегеді. Жоғары температура жануарларға стресс тудырып, өнімділікті төмендетеді және аурулардың таралуын арттырады. Сонымен қатар, жайылымдардың тозуы орын алуы мүмкін, бұл олардың қоректік құндылығын төмендетеді.

Қазақстандық сценарий:
ПРООН (2020) мәліметтері бойынша, Қазақстанда мал өнімділігі 2030 жылға қарай 10%-ға (108 млрд теңге), ал 2050 жылға қарай 15%-ға (170 млрд теңге) төмендейді деп болжануда.

Шешімдер мен ұсыныстар

1. Тұрақты ауыл шаруашылығын дамыту: агролесомелиорация мен органикалық ауыл шаруашылығы әдістерін енгізу қажет.
2. Төтенше жағдайларға бейім дақылдар мен мал түрлерін шығару: климаттық өзгерістерге төзімді сорттар мен тұқымдарды әзірлеу маңызды.
3. Су ресурстарын тиімді пайдалану: су үнемдеу және қайта пайдалану жүйелерін енгізу.

Казахстанның климаттық өзгерістерге бейімделуі және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ғылыми зерттеулер мен халықаралық ынтымақтастыққа инвестиция тарту ерекше маңызға ие.

Айдын Бакдолотов

Климаттың өзгеруі орталығының директоры