2025 жылы климаттың басты шарасы – тараптар конференциясы (COP30) Бразилияның Белен қаласында өтеді.
Жаңа жылы елдер климаттың өзгеруіне қарсы күресте айтарлықтай
прогреске қол жеткізеді деп күтілуде. БҰҰ биылғы жылы назар аударатын негізгі
мәселелерді атап өтті:
- Біз
1,5°C мақсатын сақтай аламыз ба?
"Keep 1.5 alive" – бұл көптеген жылдар бойы БҰҰ-ның үндеуі,
ғаламдық орташа температураның индустрияға дейінгі деңгейден 1,5 градусқа
жоғары болмауын қамтамасыз етуге бағытталған мақсат. Ғылыми келісім
бойынша, әрекетсіздік ауыр салдарға әкеледі, әсіресе теңіз деңгейінің көтерілуіне
байланысты жойылу қаупі бар дамушы арал мемлекеттері үшін.
Қазақстанда да климаттың өзгеруінің әсері байқалады. РМК «Казгидромет»
мәліметінше, 2023 жыл тарихтағы ең ыстық жыл болды. Орташа жылдық
температура климаттық нормадан (1961–1990 жж.) 2,58°C-қа асып түсті.
Бірқатар өңірлерде температура +40°C-тан жоғары болды, ал ыстық кезеңдер
30, кейбір жерлерде 60 күннен астам жалғасты. Батыс Қазақстан облысында ең
жоғары температура +46,0°C тіркелді.
COP30-да парниктік газдардың шығарылуын азайтуға бағытталған әрекеттерді
талқылау негізгі тақырыптардың бірі болады. Елдер жаңартылған, амбициялық
міндеттемелермен келмек.
- Табиғатты
қорғау
COP30 Амазонканың тропикалық ормандары аймағында өтетіні символдық мәнге
ие. Бұл экологияны қорғауға арналған алғашқы халықаралық әрекеттерді еске
салады. 1992 жылы Рио-де-Жанейродағы «Жер саммиті» климаттық өзгерістер,
биоәртүрлілік және шөлейттену туралы үш келісімді қабылдауға әкелген еді.
Амазонка орманы – көміртекті сіңіретін және сақтайтын алып жүйе. Бірақ
заңсыз ағаш кесу сияқты адам әрекеттері ормандарға қауіп төндіруде. БҰҰ
тропикалық ормандар мен экожүйелерді қорғауды күшейту шараларын
жалғастырады.
- Барлығын
кім қаржыландырады?
Климаттық қаржыландыру – халықаралық келіссөздердегі күрделі мәселе.
Дамушы елдер бай елдерден қазба отынынан бас тартып, таза энергия
көздеріне көшу үшін көбірек үлес қосуды талап етеді.
COP29-да климаттық қаржыландыруды 2035 жылға дейін 300 миллиард долларға
дейін ұлғайту келісімі жасалды. Дегенмен, климат мамандары бұл соманың 1,3
триллион долларға жетуі қажет деп санайды. Маусым айында Испаниядағы
саммитте қаржыландыру мәселесінде үлкен прогресс күтілуде.
- Мемлекеттердің
құқықтық міндеттемелері
2025 жылы БҰҰ Халықаралық соты климаттың өзгеруіне қатысты мемлекеттердің
міндеттемелерін анықтау бойынша консультативтік қорытынды беруге ниетті.
Вануату мемлекеті климаттық дағдарысқа байланысты міндеттемелерді нақтылау
мақсатында бастама көтерді. Бұл шешім халықаралық климаттық құқықтың
болашағын анықтайды деп күтілуде.
- Пластикалық ластану
БҰҰ пластик қалдықтарымен күресуге арналған келісімге жақындады. Елдер
пластик өндірісі мен тұтыну мәселелерін, сондай-ақ қаржыландыруды шешу
үшін саяси шешімдерді іздеуде. Пластиктің барлық өмірлік циклін қамтитын
келісімнің мақсаты – пластик ластануын тоқтату.
Климаттық
мәселелер және Қазақстан
COP30 талқылайтын климаттық сын-қатерлер Қазақстанға да тікелей қатысты. Ел
парниктік газдар шығарындыларын азайтуға, таза энергия көздерін енгізуге және
экожүйелерді қорғауға белсенді түрде ұмтылуда. Жаһандық климаттық саясаттағы
халықаралық бастамалар Қазақстан үшін ерекше маңызға ие болады.
Рамин Казымов
Климаттың өзгеруі орталығы директорының орынбасары
