«Рейтинг көрсеткіштері не туралы айтады?» айдары
24.02.2025
Үкіметтің кеңейтілген отырысында Мемлекет басшысы Қазақстанда ғана емес, жалпы Орталық Азияда да су тапшылығы мәселесінің шиеленісуіне байланысты су үнемдеу технологияларын қолдану және ресурстарға ұқыпты қарауды қалыптастыру қажеттігін атап өтті.
Бұл мәселенің өзектілігі халықаралық рейтинг нәтижелері бойынша су ресурстарын пайдаланудың төмен тиімділігімен расталады. Осылайша, IMD рейтингінде «Суды пайдалану тиімділігі» көрсеткіші бойынша Қазақстан жыл сайын төмен позицияларды алады (IMD 2024 рейтингінде – судың текше метріне 7,42 АҚШ доллары мәнімен 67 елдің ішінде 59-орын). Көшбасшы елдердің су ресурстарын пайдалану тиімділігі едәуір жоғары: Люксембург (1 189,98 АҚШ доллары), Швейцария (404,82 АҚШ доллары), Ұлыбритания (307,62 АҚШ доллары). Су ресурстарын ең тиімсіз пайдалану Үндістан (2,89 АҚШ доллары), Филиппин (3,90 АҚШ доллары) және Венесуэла (4,01 АҚШ доллары) сияқты елдерде байқалады.
Сондай-ақ, қазақстандық респонденттер арасында IMD-2024 шеңберінде
жүргізілген сауалнама нәтижелері суға қол жеткізу жеткілікті қамтамасыз етілмегенін және
басқарылмайтынын көрсетті (10 балдан 6,53 балл, 54-орын). Сауалнама нәтижелері жыл сайын
нашарлап баратынын (2022ж. – 45-орын, мәні 6,75 балл, 2023ж. – 48-орын, мәні
сақталған жағдайда) атап өткен жөн. Суды пайдаланудың төмен тиімділігі негізінен халық пен өнеркәсіп үшін
салыстырмалы түрде арзан бағаға, сондай-ақ жаңа технологияларды үнемдеуге және
енгізуге ынталандырудың болмауына байланысты. Сайып келгенде, бұл инфрақұрылымға инвестициялардың жеткіліксіздігіне,
тіршілікті қамтамасыз ететін жүйелердің тозуы мен апаттылығының артуына алып келеді. Су ресурстарын тиімді
пайдаланудың бір нұсқасы - Ағынды
суларды тазарту және оларды қайта пайдалану. Қазақстанда бұл технология тек Шымкент қаласында ғана қолданылады, бұл ел деңгейінде елеулі
нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етпейді. Шымкент қаласының тазарту құрылыстарының кешені (ТҚК) ағынды суларды өңдеудің толық циклінде жұмыс істейді, оған күн панельдерімен бірге электр энергиясына деген қажеттіліктің 100%-ын жабуға мүмкіндік беретін биогаз станциясы кіреді. Балшық қалдықтарын өңдеу нәтижесінде ауыл шаруашылығының қажеттіліктері үшін вермикомпост және суару үшін су өндіріледі. Осылайша, IMD рейтингіне сәйкес, Қазақстанда қауіпсіз тазартылған сарқынды
сулардың үлесі басқа елдермен салыстырғанда жеткіліксіз болып табылады. IMD-2024 рейтингінде
Қазақстан "Қауіпсіз тазартылған сарқынды сулар" көрсеткіші бойынша 67
елдің ішінде 36,3% мәнімен 55-орында тұр. Көрсеткіш ағынды суларды тазарту
станцияларына қосылған ел халқының пайызын көрсетеді.
Әлемдік деңгейдегі су үнемдеу технологияларын трансферттеу үшін Президент
белгілеген ел – Қытай 61,7% мәнімен IMD-2024 рейтингінің 50-орнында тұр. Рейтингтегі
елдердің 70%-дан астамы түзілетін ағынды сулар көлемінің жартысынан астамын
өңдеуді қамтамасыз ететінін айта кеткен жөн.
Осылайша, Бейжіңде елорданың су ресурстарының тапшылығын өтеуге арналған "Хуайфан"
жоғары технологиялық ағынды суларды тазарту зауыты пайдалануға берілді. МАГАТЭ
қолдауымен тәулігіне 30 миллион литр өнеркәсіптік ағынды суларды өңдеуге
қабілетті электронды сәулелік технологияны қолдана отырып, әлемдегі ең ірі ағынды
суларды тазарту қондырғысы ашылды. Қытай Ғылым академиясының Физика және химия
техникалық институтының Қытай ғалымдары ағынды сулардан органикалық бояғыштарды
бөліп алудың инновациялық әдісін ойлап тапты, бұл өнеркәсіптік және экологиялық
қолдануда үлкен әлеуетке ие. Бұл бастамалар Қытайдың экологиялық жағдайды жақсартуға және суды тұрақты
басқаруға деген ұмтылысын көрсетеді. Осылайша, су ресурстарының тапшылығы артып келе жатқан жағдайда, Қазақстанға
су үнемдеу технологиялары трансферті саласында өнімді ынтымақтастықты жолға қою
және оларды кеңінен енгізуді қамтамасыз ету қажет, бұл елімізде су
ресурстарын пайдалану тиімділігін едәуір арттыруға мүмкіндік
береді.
Қарау саны: 57 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
