2025 жылғы 6 наурызда Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) және Халықаралық энергетикалық агенттіктің қатысуымен "Маңызды минералдардың жеткізілім тізбегіндегі бақылану рөлі" бірлескен баяндамасының негізгі қорытындылары мен ұсынымдарына арналған семинар өтті. Ұлттық байланыс орталығының Хатшылығы осы семинарға қатысты. Іс-шара шеңберінде ЭЫДҰ (OECD) және Халықаралық энергетикалық агенттіктің (IEA) өкілдері дайындалған баяндамаға сәйкес, стратегиялық маңызы бар ресурстардың жеткізілім ашықтығы мен тұрақтылығын қамтамасыз етудегі негізгі сын-қатерлер мен перспективаларды талқылады.
Сарапшылар шикізаттың шығу тегін,
тасымалдануын және қайта өңделуін бақылауға мүмкіндік беретін халықаралық
ынтымақтастық пен бақылау құралдарын енгізу қажеттігін атап өтті. Мөлдір жеткізілім
тізбегі минералды өндірумен байланысты заңсыз айналымды, экологиялық және
әлеуметтік тәуекелдерді азайтуға ықпал етеді. Тізбектерді картаға түсіру,
ресурстардың қозғалысын құжаттау және мүдделі тараптарға ақпаратты ашу
тетіктері қарастырылды.
Семинарда бақылауды ынталандыратын нормалар жиі кездесетінін атап өтті.
Әртүрлі елдерде жеткізім тізбегі туралы заңдар, сирек ресурстарды басқару жүйелері,
өнім паспорттары және ұлттық қауіпсіздік шаралары енгізілуде.
Төрт негізгі компонентті қамтитын бақылау жүйелерінің тиімділігі
талқыланды. Біріншіден, бұл ақпаратты бақылауға және басқаруға арналған
технологиялық құралдар мен жүйелер. Екіншіден, қажетті нәтижелерді анықтай
отырып, маңызды минералдар сияқты белгілі бір тауарлар үшін тәуекелдерді
бағалау. Үшіншіден, жеткізілім тізбегіндегі ынтымақтастық, бұл қатысушылар
арасындағы үйлестіруді және деректермен алмасуды қамтиды. Төртіншіден,
деректерді енгізу, басқару және тексеру талаптары, соның ішінде көптеген
мүдделі тараптардың қатысуы, үшінші тараптардың аудиті, сақтау тізбегінің
стандарттары және әлеуетті арттыру.
Мыс, литий, никель, графит және сирек жер элементтері сияқты минералдардың бақылануына
ерекше назар аударылды. Олардың күрделі жеткізілім тізбегі және жоғары қайта
өңдеу, әсіресе шоғырланған нарықтар жағдайында егжей-тегжейлі бақылауды қажет
етеді.
Бірыңғай стандарттардың болмауы бақылаудың тиімді жұмыс істеуін қиындатады.
Деректер дәл ғана емес, сондай-ақ сенімді түрде берілуі керек. Қаржыландыру мен
салықтық жеңілдіктерді қоса алғанда, экономикалық ынталандыру да маңызды.
Қорытындылай келе, сарапшылар бақылау тиімділігін арттыру үшін үкіметтер
жаһандық жеткізілім тізбегіндегі ашықтық пен тәуекелдерді азайту үшін басым
өнімдерді, деректер алмасу стандарттарын анықтауы, сенім тетіктерін енгізуі
және халықаралық ынтымақтастықты дамытуы қажет екенін атап өтті.
