Қазақстандағы ЭЫДҰ стандарттары: Даму мақсатындағы ресми көмек (Official Development Assistance, ODA)

Стандарттың енгізілуі ЭЫДҰ-ға жаһандық экономикалық байланыстарды нығайтуға ықпал еткен және қатысушы елдердің дамуына оң әсер еткен көрсетілетін көмекті өлшеу мен бақылаудың ашық және тиімді тетігін құруға мүмкіндік берді. ЭЫДҰ-ның 2024 жылғы есебіне сәйкес[1], 2023 жылы ODA рекордтық көрсеткішке 223,7 миллиард АҚШ долларын құрады, бұл төртінші жыл қатарынан рекорд болды. Жаһандық климаттық міндеттемелерді орындау да маңызды жетістік болды. Климаттық қаржыландыру көлемі 115,9 млрд АҚШ долларын құрап, алғаш рет белгіленген 100 млрд АҚШ долларынан асып түсті.

ODA қаражаты дамудың басым бағыттарына бағытталады. Осылайша, екіжақты көмектің шамамен 1%-ы әлеуметтік қорғауға, 2,5%-ы сот төрелігін қолдауға, 1%-дан азы салық жүйелерін дамытуға және ішкі ресурстарды жұмылдыруға жұмсалды. Қаражаттың едәуір көлемі гендерлік теңдікті қолдауға 43% бөлінді. Еңбек құқықтарын қорғауға 0,11%, ал әлеуметтік диалогты дамытуға көрсетілген көмектен 0,01% бөлінді. Ресурстарды бөлудің мұндай мақсатты саясаты ЭЫДҰ елдерінің орнықты және инклюзивті экономикалық дамуға қол жеткізуге, сондай-ақ даму саласындағы жаһандық міндеттемелерді тиімді іске асыруға ұмтылысын растайды.

Дамуға көмектің жаһандық жүйесіне қатысудың маңызын түсіне отырып, Қазақстан 2014 жылы ODA-ға қатысудың құқықтық негіздерін ұлттық деңгейде бекіте отырып, "Дамуға ресми көмек туралы" Заңды қабылдады. Бұл елге халықаралық стандарттарға сай болуға және жаһандық процестерге белсенді қатысуға мүмкіндік берді. Осылайша, Қазақстан Еуразия бойынша ЭЫДҰ бағдарламасының доноры қызметін өз мойнына алған Орталық Азияның бірінші елі болды.

ЭЫДҰ стандарттарын ұстану және ODA саясатын белсенді іске асыру Қазақстанның халықаралық беделіне оң әсерін тигізді. Дүниежүзілік банк пен Дүниежүзілік экономикалық форумның есептеріне сәйкес, ел Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексіндегі позициясын жақсартып, 67 мемлекет арасында 35-орынға ие болды. Сондай-ақ Moody’s, S&P және Fitch агенттіктері Қазақстанның тұрақты және инвестициялық кредиттік рейтингтерін растады.

ODA жүйесіне қатысу Қазақстанға басқа елдерге көмек көрсетіп қана қоймай, халықаралық бағдарламалар мен қаржы ресурстарына қолжетімділікті кеңейтуге мүмкіндік берді. Мысалы, Қазақстан Жаһандық Экологиялық Қордың (GEF), БҰҰ Даму Бағдарламасының (UNDP), "Жасыл көпір" бастамасының, сондай-ақ Дүниежүзілік банк пен Еуропалық қайта құру және даму банкінің инфрақұрылымды тұрақты дамытуға және жаңғыртуға бағытталған жобаларының белсенді қатысушысы болды.

Осылайша, ODA стандарттарын қабылдау және енгізу Қазақстан үшін экономикалық тұрақтылықты нығайтуға, халықаралық байланыстарды кеңейтуге және елдің әлемдік экономиканың белсенді және жауапты қатысушысы ретіндегі мәртебесін арттыруға бағытталған стратегиялық маңызды қадам болды. Бұл Қазақстанға көмек алушы мәртебесінен әлеуметтік-экономикалық дамуды қолдауға белсенді қатысуға қабілетті донордың рөліне ауысуға мүмкіндік берді.