Әлемдік климаттық міндеттемелерге қауіп төніп тұр

Ұлттық деңгейде анықталатын үлестер (ҰДАҮ) немесе NDC (Nationally determined contributions) ретінде мәлім бұл жоспарлар әр елдің жаһандық температураның орташа өсуін индустрияға дейінгі деңгейден 1,5°C-қа дейін немесе ең жоғары 2°C-қа дейін шектеуге көмектесу ниетін сипаттайды. Бұл жаңартылатын энергия өндірісін ұлғайту және климаттың өзгеруіне бейімделу арқылы шығарындыларды азайтуды қамтуы мүмкін. Әрбір жаңа NDC шығарындылардың бұрынғыға қарағанда қатаң төмендеуін анықтауы тиіс. Ол сондай-ақ әрбір елдің алдағы он жыл ішінде климаттың өзгеруін азайтуға ұмтылысын көрсетуі керек.

Жаңартылған NDC ұсынған елдер қатарында - БАӘ, Ұлыбритания, Швейцария, Эквадор және Андорра мен Маршалл Аралдары сияқты шағын елдер. Олар парниктік газдар шығарындыларын азайтудың нақты мақсаттарын қамтитын жоспарларды ұсынды:

• Бразилия шығарындыларды 2005 жылғы деңгеймен салыстырғанда 2035 жылға қарай 59-67%-ға қысқартуға ниетті.
• Жапония шығарындыларды 2035 жылға қарай 60%-ға және 2040 жылға қарай 73%-ға төмендету мақсатын қойды (2013 жылғы деңгейден). Алдыңғы мақсат - 2030 жылға қарай 46% қысқарту.
• Ұлыбритания 2035 жылға қарай шығарындыларды 1990 жылғы деңгейге қатысты кем дегенде 81%-ға қысқартуды жоспарлап отыр.

Қазақстан: белсенді қатысушылардың бірі

Көптеген елдермен салыстырғанда, Қазақстан климаттық мақсаттарға зор бейілділігін танытады.

• 2020 жылы ел көміртегі бейтараптығына 2060 жылға қарай қол жеткізу ниеті туралы мәлімдеді.
• 2023 жылы үкімет шығарындыларды азайтудың нақты шараларын қамтитын жаңартылған NDC мақұлдады.
• Климаттық көшуге, климаттың өзгеруіне бейімделу және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі күш-жігерді үйлестіру мақсатында, Қазақстан 2026 жылы Өңірлік климаттық саммит өткізуді ұсынды.

Осылайша, Қазақстан халықаралық климаттық міндеттемелерге бейілділігін көрсетіп, Париж келісімінің мақсаттарына қол жеткізу үшін нақты қадамдар жасап жатыр.

Көптеген елдердің NDC жаңарту процесіне аз қатысуы елеулі тәуекелдерді тудыруы мүмкін:

• Жаһандық жылынудың жеделдеуі. Ғалымдар егер елдер кеңейтілген NDC ұсынбаса немесе тіпті өз міндеттемелерінен мүлдем бас тартса, онда 2100 жылға қарай жаһандық жылыну апатты 4,4°C-қа жетуі мүмкін деп ескертеді.
• Экономикалық шығындар. Табиғи апаттардың жиілеуі, инфрақұрылымның бұзылуы, ауыл шаруашылығы өнімділігінің төмендеуі әлемдік экономикаларға едәуір әсер етеді.
• Әлеуметтік тұрақсыздықтың өсуі. Құрғақшылық, су тасқыны және теңіз деңгейінің көтерілуі жаппай көші-қонға және ресурстар үшін қақтығыстардың өршуіне әкелуі мүмкін.

Қалыптасқан жағдай шұғыл шешімдерді талап етеді және Қазақстан бұның аясында өршіл климаттық қадамдар жасайтын дамушы елдің бетке ұстар мысалдарының бірі болды. Алайда, әлемдегі ең ірі экономикалардың қатысуынсыз бұл күш-жігер жеткіліксіз болуы мүмкін.