Қазақстандағы ЭЫДҰ стандарттары: жасыл өсу индикаторлары

Бұл тәсіл алғаш рет 2011 жылы енгізілді, содан бері ол - ЭЫДҰ-ның көп елінде және әріптес мемлекетінде экологиялық бағдарланған экономикалық саясатты қалыптастыру үшін іргетас. Индикаторлар 4 блокқа біріктірілген:

• Экологиялық және ресурстық өнімділік.
• Табиғи ресурстық әлеует.
• Қоршаған орта мен халықтың тұрмыс сапасы.
• Экономикалық мүмкіндіктер және саяси шаралар[1].

Соңғы жылдары стандартты қолдану аясында ЭЫДҰ елдерінде елеулі жетістіктер тіркелді, бұл құралдың тиімділігін және оның тәжірибелік қолданысын растайды. Атап айтқанда, ЭЫДҰ мәліметтері бойынша, соңғы екі онжылдықта мүше елдерде орнықты даму саласындағы инновациялық белсенділіктің тұрақты өсімі байқалды: экологиялық маңызды технологиялар саласындағы патенттер саны 3 есе артты, бұл экономиканың "жасыл" секторының белсенді дамуын және тиісті салалардың бәсекеге қабілеттілігінің өсуін көрсетеді[2].

Тұрақты энергетикаға инвестициялар көлемін ұлғайту - тағы бір маңызды жетістік. Осылайша, 2024 жылы төмен көміртекті энергетикалық технологияларға және тиісті инфрақұрылымға жаһандық инвестициялар төртінші жыл қатарынан дәстүрлі энергия көздеріне салынған инвестициядан асып түсіп, шамамен 2 трлн АҚШ долл. жетті. Бұл ретте, барлық инвестициялардың шамамен 75%-ы жеке секторға тиесілі, бұл бизнестің жасыл трансформация процестеріне жоғары қатысуын көрсетеді[3].

Бұл жетістіктер GGI стандартын қолдану жасыл трансформацияны сәтті ілгерілетуге ықпал ететінінің және ұлттық тұрақты даму стратегияларын әзірлеу үшін сенімді негізінің маңызды дәлелі екенін атап өткен жөн.

Қазақстан ЭЫДҰ серіктесі ретінде жасыл өсу индикаторларын қолдануға белсенді қатысады. Қазақстанда он жылдан астам уақыттан бері әрекет ететін "Жасыл" экономикаға көшу жөніндегі тұжырымдаманы іске асыру шеңберінде еліміз OECD Green Growth Indicators стандартының қолданылуын көрсететін елеулі нәтижелерге қол жеткізді. Жалпы энергия теңгеріміндегі жаңартылатын энергия көздерінің үлесі 4,5%-ға жетті, өндіріс қалдықтарын қайта өңдеу деңгейі 25%, ал тұтыну қалдықтарын қайта өңдеу 39% құрады.

Тұжырымдамада белгіленген мақсаттарды іске асырудың ең тиімді құралдарының бірі - өнеркәсіптік және ауылшаруашылық кәсіпорындарының ең жақсы қолжетімді техниканы қолдануы. 2021-2023 жылдар аралығында Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы ТОП-50 қатарынан ірі кәсіпорындардың қызметін қамтитын 16 салалық анықтамалық әзірледі. 2027 жылға дейін өңдеу өнеркәсібі, сумен жабдықтау, қалдықтарды кәдеге жарату және мал шаруашылығы кәсіпорындары үшін тағы 16 құжат дайындау жоспарланды[5].

Өңірлік деңгейде де маңызды көрсеткіштерге қол жеткізілді:

• Солтүстік Қазақстан облысында жалпы қуаты 70,3 МВт 174 жаңартылатын энергия көзі жұмыс істейді, 80 бюджеттік мекемені энергиямен қамтамасыз ететін биомассада жұмыс істейтін 125 қазандық орнатылды, бұл шамамен 260 млн теңге үнемдеуге мүмкіндік береді.
• Ақмола облысында өткен жылдың қорытындысы бойынша кәсіпорындар шығарындыларының көлемі 2021 жылмен салыстырғанда 96%-ға төмендеді, ал өңірдің электр энергетикасындағы "жасыл" энергияның үлесі 74% құрайды.
• Жамбыл облысы су ресурстарын тиімді пайдалануға бағытталған 2025 жылға дейін 257 су объектісін жөндеу жоспарларын іске асырады.

Осылайша, ЭЫДҰ-ның жасыл өсу индикаторлары - елдерге өздерінің экологиялық саясатының тиімділігін бағалауға және деректерді негізделген шешімдер қабылдау үшін пайдалануға мүмкіндік беретін орнықты дамудың тиімді құралы. Осы бастамаға қатыса отырып, Қазақстан экономиканы жасыл трансформациялау мәселелеріне жүйелі түрде жақындауға және халықаралық стандарттар негізінде талдамалық әлеуетті арттыруға мүмкіндік алды.