Әлемдік экономиканы дамытудың жаһандық трендтері

2025 жылғы 2 сәуірде, "Азаттық күні" деп аталатын күні, президент Трамп фармацевтикалық өнімдерді, жартылай өткізгіштерді, ағашты, мысты және кейбір маңызды минералдарды қоспағанда, барлық импорттық тауарларға 10% әмбебап тариф енгізілетінін жариялады. Бұған қоса, 90 елге бағытталған жауап тарифтері енгізілді, оның ішінде Қытайдан келетін барлық тауарларға 34% және Еуропалық одақтан келетін импортқа 20%. Бұл шешім қор нарықтарының күрт құлдырауына әкелді:

• 3 сәуірде Dow Jones индексі 1 679,39 тармаққа (–4%) 40 545,93 дейін төмендеді, ал S&P 500 индексі 274,45 тармаққа (–4,8%) 5 396,52 дейін төмендеді[1].
• 4 сәуірде Dow Jones индексі тағы 2 231,07 тармақты жоғалтты (–5,5%), ал S&P 500 322,44 тармаққа төмендеді (–6%), бұл бұл 2020 жылдан бергі ең үлкен екі күндік құлдырау болды[2].

"Қорқыныш индексі" деп аталатын VIX құбылмалылық индексі 7 сәуірде 60,13 тармаққа жетті, бұл COVID-19 пандемиясы басталғаннан бергі ең жоғары деңгейге айналды[3].

АҚШ-тың жаңа тарифтік саясаты әлемдік экономикаға едәуір әсер етті. Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) 2025 жылға арналған жаһандық өсу болжамын 2,8%-ға дейін төмендетті, бұл - пандемия кезеңдерін қоспағанда, 2009 жылдан бергі ең төменгі көрсеткіш[4]. Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) 2025 жылға арналған әлемдік тауар айналымының өсу болжамын 3%-дан 0,2%-ға дейін қайта қарады, сауда шиеленістеріне байланысты ұзақ мерзімді перспективада әлемдік ЖІӨ-нің 7%-ға төмендеуі мүмкін екендігі туралы ескертті[5].

Инвесторлар мен одақтастардың қысымының күшеюі аясында Трамп әкімшілігі 9 сәуірде негізгі сауда серіктестерімен келіссөздер жүргізу үшін жаңа тарифтердің (Қытайдан басқа) 90 күндік тоқтатылғанын жариялады. Бұл мәлімдеме нарықтардың қысқа мерзімді қалпына келуіне себеп болды:

• S&P 500 индексі 9,5%-ға өсіп, 5 456,90-ға жетті, Dow Jones — 7,9%-ға 40 608,45-ке дейін, ал Nasdaq — 12,2%-ға 17 124,97 дейін, бұл 2008 жылдан бергі ең үлкен бір күндік өсім болды[7].

Алайда, нарықтар әкімшіліктің әрі қарайғы әрекеттеріне және басқа елдердің ықтимал жауаптарына сезімтал болғандықтан, белгісіздік сақталады.

2025 жылғы сәуір әлемдік экономика үшін бетбұрыс болды, бұл сауда саясатындағы күрт өзгерістер қаржы нарықтарында тізбекті реакцияны қалай тудыруы мүмкін екенін көрсетті. Оқиғалардың одан әрі дамуы әлемдік көшбасшылардың ұлттық мүдделер мен жаһандық экономикалық тұрақтылық арасындағы тепе-теңдікті табу қабілетіне байланысты болады.