ЕДБ экономикаға 2025 жылғы қаңтар-наурызда берген кредиттері

Берудің жалпы көлеміндегі тұтынушылық кредиттер үлесінің өсуі келесі жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін:

• Халыққа қаржылық жүктемені күшейту. Тұтынушылық кредиттеу ұлғайған сайын үй шаруашылықтары экономикалық жағдайдың өзгеруіне осал болады. Еңбек нарығындағы жағдайлар нашарлаған немесе кірістер азайған жағдайда, қарыз алушылар арасында дефолт қаупі артады.

• Банктер үшін кредиттік тәуекелдерді арттыру. Тұтынушылық кредиттер, әдетте, корпоративті кредиттермен салыстырғанда, дефолттың жоғары деңгейімен сипатталады. Олардың портфельдегі үлесінің өсуі банк активтері сапасының нашарлау ықтималдығын арттырады және өтімділік мәселелерін тудыруы мүмкін.

• Инфляциялық процестерді күшейту. Қарыз қаражаты есебінен қаржыландырылатын тұтынушылық сұраныстың өсуі бағаларға, әсіресе тауарлар мен қызметтердің шектеулі жеткізілімі жағдайында артық қысым тудыруы мүмкін.

Берілген кредиттерді мерзімдер бойынша бөлуді талдау ұзақ мерзімді кредиттеудің айқын басымдылығын көрсетеді. 2025 жылғы қаңтар-наурызда ұзақ мерзімді қарыздардың орташа үлесі 85,4% құрады, бұл сегменттің кредиттеу көлемінің жалпы құрылымында үстемдігін көрсетеді.

Кредиттеу құрылымының ұзақ мерзімді қарыздарға ауысуы банк жүйесіне қосымша ауыртпалық тудыруы мүмкін. Ұзақ мерзімді кредиттердің жоғары үлесімен банк активтерінің өтімділігі төмендейді, бұл қаржы ұйымдарының экономикалық ауытқулар мен күйзелістерге жедел әрекет ету қабілетін шектейді. Бір мезгілде ақша айналымының жылдамдығы төмендейді: қысқа мерзімді қаржыландырудың жетіспеушілігі, әсіресе айналым капиталын қолдау үшін қысқа мерзімді кредиттерді қажет ететін шағын және орта бизнес арасында іскерлік белсенділікті тежейді.

Қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін кредиттік нарықты теңгерімді дамытуға ұмтылу қажет. Реттеуді жетілдіру және халықтың қаржылық сауаттылық деңгейін арттыру арқылы тұтынушылық кредиттеудің шамадан тыс өсуін тежеу маңызды. Бизнесті, бірінші кезекте, шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру мүмкіндіктерін кеңейтуге ерекше назар аудару қажет.

2025 жылғы қаңтар-наурызда кәсіпкерлік субъектілеріне кредит беру құрылымын қарастыра отырып, шағын және ірі бизнес субъектілеріне берілген қарыздардың басым болуын атап өтуге болады. Олардың үлестері сәйкесінше 41,3% және 43,2% құрады, ал орта бизнесті кредиттеу жалпы көлемнен небәрі 15,5% құрады.

Орта бизнесті кредиттеудің минималды үлесі оның қаржыландыруға қолжетімділігінің шектеулі екендігін көрсетуі мүмкін. Орта бизнес кредит алу кезінде жиі қиындықтарға тап болады, бұл олардың кеңеюіне, жаңғыртылуына және инновациясына кедергі келтіріп, жаһандық нарықтағы бәсекеге қабілеттілікті төмендетеді.

2025 жылғы қаңтар мен наурыз аралығында тұтынушылық мақсаттарға бағытталған кредиттер елеулі үлесті құрады — халыққа кредит берудің жалпы көлемінен шамамен 67,3%. Ипотекалық кредиттеу, өз кезегінде, 28,4% құрады, бұл азаматтардың тұрғын үй сатып алуға тұрақты қызығушылығын көрсетеді.

Халыққа кредит беру құрылымындағы тұтынушылық кредиттердің жоғары үлесі тұтынушылық сұраныстың жоғары дәрежесін көрсетеді, бұл қолайлы экономикалық жағдайлар мен азаматтардың өздерінің қаржылық перспективаларына деген сенімін көрсете алады. Бұл тауарлар мен қызметтерге ішкі сұранысты ынталандыруы мүмкін, бұл, өз кезегінде, экономиканың дамуына ықпал етеді. Алайда, тұтынушылық кредиттердің жоғары концентрациясы, егер азаматтардың қарыз деңгейі тым жоғары болса, әсіресе экономикалық жағдайдың өзгеруімен немесе еңбек нарығының нашарлауымен қаржылық тұрақтылық үшін ықтимал тәуекелдерді білдіруі мүмкін.

Екінші жағынан, ипотекалық кредиттеудің 28,4% үлесі халықтың едәуір бөлігі жылжымайтын мүлікке инвестиция салуды жалғастырып жатқанын көрсетеді, бұл - тұрғын үй нарығындағы тұрақтылықтың белгісі. Ипотекалық кредиттеу құрылыс индустриясын және онымен байланысты секторларды дамытуды ынталандыруы мүмкін. 2025 жылы іске қосылған жаңа ипотекалық бағдарламалар оң динамиканы қолдайды, атап айтқанда, «Ұмай» (әйелдер ипотекасы), «Жасыл ипотека», сондай-ақ жас отбасылар мен халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдауға арналған «Наурыз» және «Отау» бағдарламалары. Бұл бастамалар тұрғын үйдің қол жетімділігіне ықпал етеді және нарықтағы сұранысты арттырады. Алайда, ипотека секторы пайыздық мөлшерлемелердің өсуі немесе экономикалық ауытқулар жағдайында тәуекелге ұшырайды.

Осылайша, халыққа кредит берудің қазіргі құрылымы тұтынушылық белсенділік пен құрылыс үшін жағымды факторлардың жиынтығын көрсетеді, бірақ сонымен бірге ұзақ мерзімді перспективада мүмкін болатын қаржылық тәуекелдерге назар аударуды қажет етеді.