2025 жылғы 18-19 маусымда Қазақстанның Ұлттық байланыс орталығы (бұдан әрі - ҰБО) Хатшылығының құрамына кіретін Экономикалық зерттеулер институтының өкілдері ЭЫДҰ Хатшылығы бизнесті жауапты жүргізу (бұдан әрі - БЖЖ) мәселелері бойынша ұйымдастырған ҰБО жаһандық виртуалды кездесуіне қатысты. Іс-шара Бизнесті жауапты жүргізу жөніндегі Жұмыс тобының төрағасы К. Кауфманның, қатысушы елдердің ЕО және ҰБО өкілдерінің қатысуымен өтті.
Кездесу
барысында көпұлтты кәсіпорындарға
арналған ЭЫДҰ Басшылық қағидаттарын
тиімді іске асыруға, сондай-ақ ҰБО
стандарттарын ілгерілетудегі ҰБО рөлін
нығайтуға байланысты бірқатар өзекті
сұрақтар талқыланды.
Негізгі
мәселелердің бірі - компанияларды
ҰБО-мен өзара іс-қимылға ынталандыру.
ҰБО қызметі туралы соңғы жыл сайынғы
есепке сәйкес, 2024 жылы қаралған нақты
жағдайлардың 56%-ы келісім болмауының
себебі - компанияның процеске қатысудан
бас тартуы. Осыған байланысты, Хатшылық
ҰБО қызметіне бизнесті тарту бойынша
дәлелдерді, сондай-ақ компаниялармен
байланыс үшін тезистерді ашатын
талдамалық есеп жобасын ұсынды. Кездесуге
қатысушылар іскерлік қоғамдастықпен
өзара іс-қимыл тәсілдерін талқылады
және қатысу кедергілерін еңсеру
тәжірибесімен бөлісті.
Франция,
Ұлыбритания, Германия және Австралия
ҰБО-ның бірінші күнгі кездесуі барысында
компаниялармен табысты диалог
тәжірибесінің мысалдарымен және олардың
алдында тұрған сын-қатерлермен бөлісті.
Осыған
байланысты, Қазақстан ҰБО сараптамалық
қоғамдастығы бизнестің тартылуын
арттыруға бағытталған ұлттық ілгерілету
жоспарының элементтерін ұсынды. Атап
айтқанда, негізгі құралдар ретінде
ақпараттық науқан, оқыту іс-шараларын
өткізу, консультациялық қолдау көрсету
және университеттермен, азаматтық
қоғаммен және бизнес-қауымдастықтармен
әріптестікті дамыту белгіленді. Өңірлік
компонентке ерекше назар аударылды -
Қазақстан компаниялармен өзара іс-қимыл
шеңберінде жинақталған тәжірибемен
бөлісуге және Орталық Азия елдерінде
орнықты тәжірибелерді қалыптастыруға
жәрдемдесуге дайын.
Жеке
сессия дауларды бейбіт жолмен реттеу
бойынша ҰБО қызметтері шеңберінде
пайдалануға болатын медиация шарттарының
моделін әзірлеуге арналды. Медиация
өлшемшарттарын келісу тараптар үшін
жиі кедергі болатынын ескере отырып,
Хатшылық ерікті үлгілік шарттарды
әзірлеу бойынша ықтимал нұсқаларды
ұсынды. ҰБО өкілдері осындай жағдайларды
реттеуге, оның ішінде ұлттық ерекшеліктерді
ескере отырып, тәжірибелік тәсілдермен
алмасты. Бұл бөлімдегі бастамашылық
ұсыныстар Германия мен Австралияның
ҰБО-нан да келіп түсті.
Үшінші
маңызды бағыт - белгілі бір жағдайларда
параллельді процестерді басқару. Соңғы
бес жылда аяқталған істердің 46%-ы шағымның
тақырыбы басқа заңды немесе әкімшілік
юрисдикцияларда да қарастырылғаны атап
өтілді. Параллель процестер ҰБО өтінішін
қарауды жоққа шығармаса да, олар рәсімді
едәуір қиындатуы, соның ішінде мерзімдерді
кешіктіру және тараптардың қатысуын
азайтуы мүмкін. Хатшылық 2023 жылы Басшылық
қағидаттарға енгізілген өзгерістерді
ескере отырып, қатарлас рәсімдерді
басқару жөніндегі ҰБО-ға арналған
Нұсқаулықтың жаңартылған жобасын
ұсынды.
Кездесудің
бірінші күнінің соңында қатысушылар
параллельді рәсімдер жағдайында
процестерді үйлестіруге өз көзқарастарымен
бөлісті және әртүрлі институттар мен
дауларды шешу тетіктері арасындағы
бірыңғай тәжірибелер мен іс-қимылдар
реттілігін әзірлеу маңызын атап өтті.
Екінші
күн бағдарламасы ҰБО арасында нақты
жағдайларды бөлудегі функционалдық
эквиваленттілік мәселелеріне,
орталықтардың рөліне әсер ететін
нормативтік өзгерістерге, сондай-ақ
ҰБО желісін нығайтудың 2025-2028 жылдарға
арналған жаңа іс-қимыл жоспарын (бұдан
әрі - Жоспар) іске асыруға арналды.
Кездесу
басында Хатшылық соңғы деректерге шолу
жасады, оған сәйкес нақты жағдайлар
бойынша барлық өтініштердің 95%-ы тек
бес ҰБО ғана өңдейді. Бұл ретте, ҰБО-ның
шамамен 35%-ы жағдайында соңғы бес жылда
бірыңғай жағдай тіркелмеген, ал ҰБО-ның
үштен бірі кейстердің тұрақты тапшылығына
тап болады. Мұндай диспропорцияның
себептерінің қатарында жекелеген
ҰБО-ның жеткіліксіз танылуы, кадрлық
және қаржылық ресурстардың шектелуі,
сондай-ақ компаниялардың штаб-пәтері
тіркелген елдерге кейстерді беру
тәжірибесі аталды. ҰБО көрінуін арттыруды,
институционалдық деңгейде құзыреттерді
үйлестіру және дамыту тетіктерін
күшейтуді қоса алғанда, жүктемені
анағұрлым әділ бөлуге қол жеткізудің
ықтимал жолдары талқыланды. Ұлыбритания,
Израиль, Франция және Жапония өкілдері
ҰБО әлеуетін нығайту және желі ішіндегі
өзара іс-қимылды арттыру қажеттігін
атап өтті.
Бұдан
әрі, нормативтік өзгерістер сессиясы
аясында қатысушылар жаңа заңнамалық
бастамалардың, соның ішінде ЕО-ның
Орнықты корпоративтік басқару жөніндегі
директивасының (CSDDD) ҰБО мандатына әсерін
талқылады. Италия іске асыру рәсімдерін
нақты түсіну маңызын атап өтті, Дания
Үкіметке ұсыныстар дайындау тәжірибесімен
бөлісті, ал Чехия Германия мен Швейцариядағы
әріптестерімен білім алмасудың сәтті
тәжірибесі туралы айтып берді. Хатшылық
осы саладағы талдамалық жұмысы туралы
жаңартылған ақпаратты ұсынды. OECD Watch
өкілдері ҰБО-ны заңнаманы әзірлеу
жөніндегі ұлттық процестерге белсенді
қатысуға, сондай-ақ мемлекеттік құрылымдар
үшін дәлелді ұсыныстар қалыптастыруға
шақырды.
Күннің
соңғы бөлігі жаңа Жоспарды іске асырудың
басталуына арналды. 2024 жылғы қарашада
БЖЖ ЖТ-мен бекітілген құжат үш стратегиялық
мақсатты айқындайды: желіні шоғырландыру,
ЭЫДҰ Басшылық қағидаттарына сәйкестігін
қамтамасыз ету және жекелеген орталықтардың
жұмысындағы олқылықтарды жою.
Алғашқы
қадамдардың бірі - тәлімгерлік (менторлық)
бағдарламасын іске қосу бойынша ұсыныспен
таныстыру, оның шеңберінде анағұрлым
тәжірибелі ҰБО тәжірибесі аз әріптестеріне
ерікті қолдау көрсете алады. Бағдарлама
Жапония, Ұлыбритания, Израиль және
Италиядан оң баға алды.
Мысалы, экологиялық мәселелер бойынша
секторлық оқыту, сондай-ақ нақты ұйымдық
құрылым құру қажеттілігі атап өтілді.
Өтінім нысанын әзірлеуді, тәлімгер-тәлім
алушы жұптарын келісуді және бағдарламаны
ұзарту мүмкіндігімен нәтижелерді жылдық
бағалауды қоса алғанда, бастаманы іске
асыру кезеңдері ұсынылды.
Сондай-ақ
Жоспарды іске асыру шеңберінде
іс-шараларды жоспарлауға көзқарас
талқыланды. Алдыңғы нұсқалардан
айырмашылығы - қазіргі Іс-қимыл жоспарында
ҰБО-мен жүйелі консультациялар мен жаңа
басымдықтарға жауап берудегі икемділікті
қамтитын белгіленген әрекеттер тізімінің
болмауы. Канада ұсыныстар жинау үшін
орталықтар арасында сауалнама жүргізуді
ұсынды, ал Польша ресурстар мен
материалдарды бөлісу үшін ортақ цифрлық
платформа құру туралы бастама көтерді.
Жоспар
іс-шараларын орнықты қаржыландыру
мәселелеріне ерекше назар аударылды.
Хатшылық орталықтарды қойылған
міндеттерді толық іске асыруды қамтамасыз
ету үшін ерікті жарналарды және ұлттық
деңгейде өзге қолдау нысандарын тарту
мүмкіндіктерін қарастыруға шақырды.
Қазақстан
ҰБО Хатшылығы ЭЫДҰ ҰБО желісінің
қызметіне белсенді қатысуды жалғастырады,
жинақталған тәжірибелерімен бөліседі
және бизнесті жауапты жүргізу институттарын
дамытуға бағытталған құралдар мен
шешімдерді әзірлеуге үлес қосады. ҰБО
желісінің келесі кездесуі 2025 жылғы
қазанға жоспарланды.
