Қазақстандағы ЭЫДҰ стандарттары: Қазақстанның ЭЫДҰ "Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі кеңестің ұсынысы" міндетті құқықтық құралына қосылуы
28.07.2025
ЭЫДҰ Кеңесінің тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынысы (Recommendation of the Council on Good Statistical Practice) - ЭЫДҰ-ның 7 міндетті құқықтық құралының бірі, оған қосылу елдің ұйымға толыққанды кіруі үшін қажет.
Анықтама үшін: Бүгінгі таңда Қазақстан олардың тек 3-іне қосылды: Халықаралық инвестициялар және көпұлтты кәсіпорындар туралы декларация; Интернет-саясат қағидаттары туралы ұсыныс; Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынысы. Сондай-ақ, тағы 4 құралға қосылу бойынша тиісті жұмыстар жүргізіліп жатыр: Капитал қозғалысын ырықтандыру кодексі; Шетелдік лауазымды тұлғаларға пара беруге қарсы күрес туралы конвенция; Ағымдағы көрінбейтін операцияларды ырықтандыру жөніндегі кодекс; Корпоративтік басқару қағидаттары бойынша ұсыныс. Бұл құқықтық құралды ЭЫДҰ Кеңесі 2015 жылғы 23 қарашада қабылдады және ресми статистика саласындағы ЭЫДҰ-ның алғашқы міндетті халықаралық стандарты болды. Оның негізгі мақсаты - ұлттық статистикалық жүйелердің сапасын, ашықтығын, салыстырмалылығын және институционалдық тәуелсіздігін нығайту. Ұсыныс келесі негізгі аспектілерді қамтитын 12 ұсынысты қамтиды: нақты құқықтық базаның болуы, статистикалық органның кәсіби тәуелсіздігі, барабар қаржыландыруды қамтамасыз ету, құпиялылықты қорғау, заманауи және халықаралық танылған әдістемелерді қолдану, деректерді пайдаланушылармен тиімді өзара әрекеттесу, статистикалық ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі, әкімшілік және балама деректер көздерін пайдалану, сондай-ақ ресми статистика жүйесін үйлестіру. Бұл
құралдың стандарттары қоғамдық мүдделерге
қызмет ететін, негізделген саяси шешімдер
қабылдауды қолдайтын және ұлттық және
халықаралық деңгейде мемлекеттік
ақпаратқа деген сенімді арттыратын
жоғары сапалы ресми статистиканы өндіру
үшін тұрақты негізді қамтамасыз етуге
арналған.
Ұсыныс бастапқыда ЭЫДҰ-ға мүше елдерге арналғанына қарамастан, ол 2017 жылдан бастап Ұйымның құрамына кірмейтін елдерге де қосылуға қолжетімді болды. Осылайша, 2017 жылғы 10 тамызда Ұсынысқа Аргентина, Хорватия, Перу және Румыния, ал 2018 жылғы 17 қыркүйекте Болгария қосылды. Бұл мемлекеттер ЭЫДҰ стандарттары негізінде ұлттық статистикалық жүйелерді институционалдық нығайту процесінің белсенді қатысушылары болды. Ұсыныстың қабылдануы оларға статистикалық органдардың тәуелсіздігін қамтамасыз етуге, әдіснамаларды қайта қарауға, деректерді жинау және өңдеу үшін заманауи цифрлық шешімдерді енгізуге, сондай-ақ статистикалық ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігін арттыруға бағытталған заңнамалық өзгерістер сияқты бірқатар негізгі реформаларды іске асыруға мүмкіндік берді. ЭЫДҰ мен ұлттық органдардың бағалауы бойынша, бұл өзгерістер бизнес, инвесторлар және халықаралық ұйымдар тарапынан ресми статистикаға деген сенімнің артуына ықпал етті. Атап
айтқанда,
Болгарияда 2024
жылғы 26-28 наурыз аралығында
өткізілген ЭЫДҰ миссиясының қорытындысы
бойынша Ұлттық статистика институтының
(ҰСИ)
жұмысына және алдыңғы 12 айдағы ілгеріліске
жоғары
баға берілді.
Сарапшылар ҰСИ
мен басқа да ұлттық органдар (Болгария
Ұлттық Банкі, Ауыл шаруашылығы министрлігі,
Халықты
жұмыспен қамту агенттігі) арасындағы
кәсіби өзара іс-қимылды атап өтіп,
статистикалық көрсеткіштердің
тәуелсіздігінің,
объективтілігі мен ашықтығының артқанын
атап өтті.
Бұл тану шығарылым күнтізбелерін
жариялауға озық тәжірибелерді енгізумен,
деректерге тең қол жеткізуді қамтамасыз
етумен және әдіснаманың тәуелсіздігімен
сүйемелденеді.
2017 жылғы тамызда қосыла бастаған Румынияда Еурокомиссия 2018 жылы макроэкономикалық көрсеткіштердің жақсарғанын, оның ішінде ЖІӨ, инфляция және қарыз бойынша сенімді деректерді атап өтті. Анағұрлым ашық статистика инвесторлардың сенімін арттыруға, бизнес‑ахуалды жақсартуға және Еуроодақтың қолдау тиімділігін арттыруға ықпал етті. Аргентина үшін Ұсынысқа қосылу 2000-шы жылдардың аяғындағы күрделі институционалдық дағдарыстан кейін ресми статистикаға деген сенімді қалпына келтірудегі маңызды қадам болды. Реформалар нәтижесінде Ұлттық статистика және санақ институты (INDEC) тәуелсіздік алды, ал 2016 жылы Халықаралық валюта қоры Аргентинаның статистикалық әдістері халықаралық стандарттарға сәйкес келетінін ресми түрде мойындады. Ұлттық есептер инфляциялық көрсеткіштердің тұрақтанғанын және макроэкономикалық көрсеткіштерге сенімнің артқанын айғақтайды. Мұндай мысалдар институционалдық дамудың тиімді тетігі ретінде, әсіресе өтпелі және дамушы экономикалар жағдайында осы құқықтық құралдың маңызын растайды. Аталған халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, Қазақстан ЭЫДҰ Кеңесінің тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі Ұсынымына қосылу жөнінде дәйекті қадамдар жасады. Дайындық жұмыстарын Ұлттық статистика бюросы (ҰСБ) 2023 жылы бастады. 2023-2024 жылдар ішінде ЭЫДҰ мен Еуропалық экономикалық комиссияның халықаралық сарапшыларының қатысуымен Қазақстанның ұлттық статистикалық жүйесіне жаһандық бағалау жүргізілді. 2023
жылғы қазанда Астанада ЭЫДҰ
миссиясы өтті,
оның қорытындысы бойынша статистикалық
жүйені одан әрі нығайту бойынша ұсыныстар
жасалды. Қазақстанға статистикалық
орган тәуелсіздігінің заңнамалық
кепілдіктерін күшейту, әкімшілік
деректерге қолжетімділікті кеңейту,
ақпарат жинаудың цифрлық арналарын
дамытуды жалғастыру және сапа мен
метадеректерді қамтамасыз ету жөніндегі
процестерді жүйелеу ұсынылды. Бұған
жауап ретінде ҰСБ баламалы деректер
көздерін біріктіруге және процестердің
ашықтығын арттыруға бағытталған
заңнаманы
қайта қарауға бастамашы
болды.
2024 жылғы қыркүйектегі жағдай бойынша, Қазақстан барлық қажетті рәсімдерді дайындауды аяқтады, тиісінше, 2024 жылғы 12 қыркүйекте ҰСБ ЭЫДҰ Бас хатшысы Маттиас Корманн мырзаға Ұсынысқа қосылу туралы ресми хат жолдады. Өз кезегінде, ЭЫДҰ Қазақстанның сұрау салуы Статистика және статистикалық саясат комитетінің, сондай-ақ ЭЫДҰ Сыртқы байланыстар комитетінің отырыстарында қаралатынын ресми түрде хабардар етті, содан кейін тиісті шешім қабылданады. Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде 2025 жылғы 22 шілдеде Қазақстан ЭЫДҰ Кеңесінің Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынымына ресми түрде қосылды, осы міндетті стандартты орындаған бірінші Орталық Азия елі болды. Осылайша, Қазақстанның ЭЫДҰ Кеңесінің Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынымына қосылуы ЭЫДҰ-ға кіруге арналған стратегиялық курс шеңберіндегі маңызды қадам болып табылады. Ұсыныс ережелерін іске асыру Қазақстанның ресми статистикасының сапасына оң әсер етеді деп күтіледі. Халықаралық стандарттарды енгізу халықаралық ұйымдар, қаржы институттары, инвесторлар және қалың қоғам тарапынан ұлттық статистикаға деген сенімді арттыруға мүмкіндік береді. Бұл, өз кезегінде, Қазақстанның халықаралық беделін арттырады және оның ашық басқару мен институционалдық жетілдіруге ұмтылатын мемлекет ретіндегі позициясын нығайтады. 5 https://stat.gov.kz/en/news/oecd-conducts-a-review-of-the-national-statistical-system-of-kazakhstan/ 6 https://stat.gov.kz/en/news/kazakhstan-takes-part-in-the-meeting-of-the-oecd-committee-on-statistics-and-statistical-policy/ 7 ҚР-ның ЭЫДҰ-мен 2025 жылға дейінгі Өзара іс-қимыл бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бойынша есеп.
Қарау саны: 32 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
