Шығысында Каспий теңізінің жағалауы, солтүстігінде Үлкен Кавказ тау жотасының етегінде орналасқан Әзербайжан Республикасы ауданы 86,6 мың шаршы шақырым аумақты алып жатыр. Ел Грузия, Ресей, Түркия, Иран және Армениямен шекаралас және тарихи тұрғыдан өңірдің мұнай өнеркәсібінің орталығы мәртебесіне ие.
Еуропа
мен Азияның тоғысында қолайлы географиялық
орналасуына байланысты Әзербайжан
маңызды көлік-логистикалық тораптың
рөлін атқарады. 2024 жылы халық саны 10,2
миллион адамға жетті, бұл өткен жылмен
салыстырғанда 0,5% көп.
Адами
даму рейтингінде (HDI) ел 0,789 индексімен
(193 мемлекет арасында 81-ші орын) «жоғары
адами даму» санатына жатады. Сонымен
қатар, Әзербайжанның Сыбайлас жемқорлықты
түйсіну индексіндегі (CPI) позициялары
өте төмен: 2024 жылы 100-ден 22 балл және 180
елден 154-ші орын. 2025 жылғы Экономикалық
еркіндік индексі бойынша Әзербайжан
62,5 балл жинап, әлемде 75-ші орынға ие
болды.
Номиналды
ЖІӨ көлемі бойынша ел әлемде шамамен
84-ші орында орналасқан. 2024 жылы ЖІӨ 74,3
млрд долларға, ал нақты өсім 4,1%-ке жетті.
Көмірсутектер экспортына тәуелділіктің
сақталуына қарамастан, Әзербайжан
экономикасы кейінгі онжылдықта
айтарлықтай әртараптандырылды. 2024 жылы
мұнай емес сектордың үлесі шамамен
60%-ті құрады (2011 жылғы 44,5%-ке қарсы). 2024
жылы мұнай емес ЖІӨ-нің өсуі 6,1%-ке жетті,
бұл экономиканың жалпы өсу қарқынынан
2 п.т-ға асып түсті. Жыл қорытындысы
бойынша жан басына шаққандағы ЖІӨ $7
283,8, ал нақты көлем индексі 103,6%-ке жетті.
Қазақстан
мен Әзербайжан өзара сауданы арттырып
келеді. 2024 жылғы тауарайналым – 533,4 млн
доллар, оның ішінде Қазақстан экспорты
485,3 млн доллар, импорт 48,6 млн доллар.
2025 жылғы қаңтар-шілдеде айналым 331,7 млн
долларға жетті, бұл өткен жылдың сәйкес
кезеңінің деңгейінен 5% жоғары. ТМД
елдері арасында Қазақстан Әзербайжанмен
сауда көлемі бойынша үшінші орында.
Қазақстанның
Әзербайжанға экспортында түсті металдар,
шикі мұнай, мұнай өнімдері мен астық
басым. Әзербайжаннан Қазақстанға
құбырлар, алюминий шыбықтар, сондай-ақ
ауыл шаруашылығы және тамақ өнімдері
әкелінді. Қазақстан Баку – Тбилиси –
Джейхан құбыры арқылы мұнай тасымалдау
көлемін 2024 жылғы 1,4 млн тоннадан 2025 жылы
1,7 млн тоннаға дейін ұлғайтуға ниетті.
Инвестициялық
салада да екіжақты ынтымақтастық кеңейіп
жатыр. 2025 жылдың қыркүйегінде Баку
қаласында өткен Әзербайжан инвестициялық
форумында қуаты жылына 2 млн тонна
ыстықтай жентектелген темірді (HBI) шығару
үшін Azerbaijan
Metal Company
БК құру туралы келісімге қол қойылды.
Инвестиция көлемі 700 млн долларға
бағаланады, жобаны іске қосу 2029 жылға
жоспарланып отыр. Жобаны іске асыру жыл
сайын ЖІӨ-ге шамамен 694 млн доллар әкеледі
және 4 мыңға жуық жұмыс орнын қамтамасыз
етеді. Ұзақ мерзімді перспективада
кәсіпорын ел экономикасына 13 млрд
долларға дейін қосып, оның металлургиялық
базасын айтарлықтай нығайта алады.
2024
жылы «Самұрық-Қазына» АҚ және Әзербайжан
Экономика министрлігі SK-AIH
Investment Fund Ltd.
бірлескен инвестициялық қорын құруға
келісті. Оның міндеті – Транскаспий
дәлізінің дамуын қоса алғанда, түрлі
салаларға капитал тарту. Алғашқы жоба
– жүк ағынының өткізу қабілетін арттыру
үшін Алят портында (Баку) интермодальды
терминал салу. Келісім 2024 жылдың қараша
айында «ҚТЖ» АҚ, «Баку халықаралық теңіз
сауда порты» ЖАҚ және Қытайдың Xi'an
Free Trade Port Construction and Operation Co., Ltd компаниясының
қатысуымен жасалды.
Осылайша,
Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы
ынтымақтастық экономикалық интеграция,
өңірлік транзиттік әлеуеттің өсуі және
ұлттық экономикаларды әртараптандыру
үшін берік негіз қалыптастыра отырып,
стратегиялық және ұзақ мерзімді сипатқа
ие.
