Павлодар
облысының оңтүстік-батыс бөлігінде
Ертіс өңірінің сол жағалауы мен
Сарыарқаның солтүстік-шығыс беткейлерінің
түйіскен жерінде орналасқан, батысында
Ақмола және Қарағанды облыстарымен,
солтүстігінде Ақтоғай облысымен,
оңтүстігінде Павлодар облысының Баянауыл
ауданымен, шығысында Ақсу қаласының
ауылдық аймағымен шектеседі.
Өңірдің
климаты күрт континенталды. Өңірге
аязды, орташа қатал қыс пен жылы жаз
тән.
Қала
ірі көлік магистральдарының қиылысында
орналасқан, қала аумағы арқылы облыстық
және республикалық маңызы бар автожолдар
өтеді. Қала маңындағы және қалааралық
пойыздар өтетін теміржол вокзалы жұмыс
істейді.
Тас
көмірдің үлкен қоры бар. Екібастұз көмір
бассейні – Қазақстанның ең ірі кен
орны. Екібастұз өңірінің жер қойнауында
көмірдің үлкен кен орындарынан басқа
мыс-молибден, полиметалл, кобальт-никель
кендері, алтын, кенді емес пайдалы
қазбалар (кварц
құмдары, әктас, порфириттер, цемент,
кірпіш және керамикалық шикізат қорлары
және т.б.),
ас тұзының қоры бар.
Қала
экономикасының негізін үш өнеркәсіптік
алпауыт қалыптастырады – «Богатырь
Көмір» ЖШС, «ЕЭК» АҚ «Шығыс» көмір кеніші
және «KAZ Minerals Bozshakol» ЖШС.
«Богатырь
Көмір» – Екібастұз көмір бассейнінде
өндірілетін көмірдің 70% дейін және
Қазақстандағы көмір өндірудің жалпы
көлемінің 40% қамтамасыз ететін ашық
тәсілмен көмір өндіру бойынша әлемдегі
ірі кәсіпорындардың бірі. Кен орнының
қоры – 2,62 млрд тонна. Кәсіпорынның
жылдық өндірістік қуаты 42 млн тонна
көмір, оның 32 млн тоннасы «Богатырь»
көмір кенішінде, ал 10 млн тоннасы
«Солтүстік» көмір кенішінде өндіріледі.
Еуразиялық
энергетикалық корпорацияның құрамына
кіретін «Шығыс» көмір кеніші 1985 жылы
іске қосылғаннан бері 500 млн тоннадан
астам көмір өндірді. Мұнда жыл сайын
шамамен 18 млн. тонна көмір өндіріледі.
Өнеркәсіп
секторы кірістерінің едәуір бөлігін
құрайтын, қала экономикасына елеулі
үлес қосатын ірі электр станциялары –
«Екібастұз МАЭС-1» ЖШС және «Екібастұз
МАЭС-2 станциясы» АҚ. МАЭС-1-Павлодардағы
Женгелді көлінің жағасында орналасқан
Қазақстандағы ірі жылу электр станциясы.
Ол КСРО-ның Екібастұз отын-энергетикалық
кешенін құру жобасы аясында салынған
және қуаты 3500 МВт әлемдегі ең ірі көмір
электр станцияларының бірі.
МАЭС-2
1990 жылы пайдалануға берілді және
Шандаксор көлінің жағасындағы Солнечный
ауылының жанында орналасқан. Белгіленген
қуаты 1000 МВт және Екібастұз көмір
бассейнінен күлі көп көмірді отын
ретінде пайдаланады.
2025
жылдың 1 шілдесінде қалада 144 мың адам
тұрды. Олардың жартысынан көбі (75,5
мың)
немесе 52,5% экономикалық белсенді халық.
Бұл қаланың әрбір екінші тұрғыны еңбек
қызметіне тартылып, оның экономикалық
әлеуетінің негізін құрайтынын білдіреді.
Қаланың
өнеркәсіптік өсу қарқыны әсерлі: 2025
жылғы қаңтар-маусымда өндіріс көлемі
742 млрд теңгеден асты, бұл 2024 жылғы ұқсас
кезеңнің көрсеткішінен 20,5% артық. Негізгі
капиталға салынған инвестициялар 150
млрд теңгеге дейін 1,2 есе өсті.
Қала
экономиканы дәйекті түрде әртараптандырып
жатыр. Бүгін жалпы құны шамамен 2 трлн
теңге және 5 мыңнан астам тұрақты жұмыс
орны бар 13 ірі инвестициялық жобаны
іске асыру жүргізіліп жатыр
Инвестициялық
жобалардың басым бағыты – өнеркәсіптік
және металлургиялық өндіріс.
«Mineral
Product International» ЖШС 3 мыңнан астам жұмыс
орнын аша отырып, металлургиялық кластер
құруға бастама берді. Инвестициялар
сомасы 1,3 млрд доллар деңгейінде
жоспарланған.
«Railways
Systems KZ» компаниясы қуаты 1 млн тонна
төмен қоспалы болат шығаратын, құны 495
млрд теңге сомасына жаңа электр
металлургия зауытының құрылысының
басталуына орай капсуланың негізін
қалады.
Жалпы,
металлургия саласында 2028 жылға дейін
3 500-ден астам жұмыс орнымен 1 трлн теңге
сомаға 8 инвестициялық жобаны іске қосу
жоспарланған.
Қаланың
өнеркәсіптік дамуының негізгі бағыттарының
бірі теміржол кластерін қалыптастыру,
оның шеңберінде инвестиция көлемі 73,2
млрд теңге және 570 жұмыс орны бар
ұсталық-бандаж кешенін салу жобасы іске
асырылады.
Осы
кешен негізінде теміржол техникасының
қосалқы бөлшектері мен компоненттерін
механикалық өңдеу цехтарын ұйымдастыру
бойынша жобалар қосымша пысықталып,
қосымша инвестициялар тартуға және
моноқаланың өндірістік қуатын кеңейтуге
мүмкіндік береді.
Қалада
қуаты жылына 300 мың дөңгелек шығаратын
Қазақстанда жалғыз темір жол дөңгелектерін
шығаратын зауыт жұмыс істейді.
Бұдан
басқа, өңірдің дамуына, экономиканы
әртараптандыруға, жаңа жұмыс орындарын
құруға және елдің экспорттық әлеуетін
арттыруға ықпал ететін машина жасау,
құрылыс, энергетика, ауыл шаруашылығы
және АӨК салаларын дамыту бойынша келесі
жобалары жоспарланған:
- «Аргестус» жел паркінің құрылысы-қазақстандық
Argestus компаниясының, қытайлық Huadian
корпорациясының және ERG халықаралық
тобының бірлескен жобасы. Бастаманы
іске асыру қосымша 500 МВт қуатты енгізуге
және 500 млн доллардан астам инвестиция
тартуға мүмкіндік беріп, жаңартылатын
энергетиканы дамытуға елеулі үлес
қосады
- Жүк вагондарын шығаратын зауыт салу
- «Fonet Er-Tai Mining» ЖШС катодты мыс өндіретін
гидрометаллургиялық зауыт салу. Зауыт
жоғары таза катодты мыс алу үшін
гидрометаллургия әдісімен мыс кенін
өңдейді
- «Екібастұз-Кірпіш» ЖШС кірпіш зауытын
салу
- «Корн Агро» ЖШС және «Көктөбе ШҚ» ЖШС
көкөніс қоймаларын салу
Іске
асырылып жатқан инвестициялық жобалардың
жиынтығы және негізгі көрсеткіштердің
оң серпіні қаланың экономиканың барлық
салаларында белсенді дамуын көрсетіп,
өнеркәсіптік әлеуетті дәйекті нығайтып,
инвестициялық тартымдылықты арттырып,
халықтың одан әрі өсуі мен өмір сүру
сапасын арттыру үшін орнықты алғышарттар
жасайтынын айғақтайды.
Аманжолова
Әйгерім
Өңірлік
зерттеулер және өмір сапасы орталығының
жетекші сарапшысы
